รวมเมนูอาหารเบาหวานในหญิงตั้งครรภ์ ปลอดภัยชัวร์!

โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์เป็นโรคที่เกิดขึ้นได้ทุกระยะของการตั้งครรภ์ และส่งผลเสียที่รุนแรงได้หากไม่ได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิด ดังนั้นผู้หญิงตั้งครรภ์ทุกคนจึงควรเตรียมพร้อม ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับสาเหตุ การป้องกันของโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ เพื่อให้สามารถรับมือกับโรคร้ายได้ทันเวลา

ซึ่งหนึ่งในสิ่งที่ช่วยควบคุม และป้องกันไม่ให้โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์เกิดขึ้น หรือลุกลามจนเกิดผลเสียต่อแม่และทารกได้ คือการวางแผนเมนูอาหารที่เหมาะสมสำหรับผู้หญิงตั้งครรภ์ เพื่อให้ระดับน้ำตาลซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของโรคเบาหวานอยู่ในระดับคงที่

โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์คืออะไร?

โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์เกิดจากภาวะน้ำตาลในเลือดสูง เนื่องจากร่างกายไม่สามารถผลิตฮอร์โมนอินซูลีน (Insulin) ได้เพียงพอ ดังนั้นการควบคุมอาหารให้น้ำตาลในเลือดอยู่ในระดับที่เหมาะสมจึงเป็นเรื่องสำคัญ เพื่อป้องกันผลที่ตามมาจากโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ที่อันตรายถึงชีวิตทารกได้

ปัจจัยที่ส่งผลต่อการวางแผนเมนูอาหาร

• ความต้องการควบคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในระดับปกติ หรือต่ำกว่าปกติ
• ความไว และการตอนสนองต่อการรับประทานคาร์โบไฮเดรตจะเพิ่มขึ้นเมื่ออายุครรภ์มากขึ้น คุณอาจรู้สึกไวต่อคาร์โบไฮเดรตในบางช่วงเวลาของวัน ผู้ป่วยโรคเบาหวานหลายคนต้องลดหรือหลีกเลี่ยงคาร์โบไฮเดรตในช่วงเช้า
• ผู้หญิงตั้งครรภ์ต้องต่อสู้กับการเริ่มใช้อินซูลิน
• ผู้หญิงตั้งครรภ์ที่เป็นเบาหวานอาจมีความต้องการอาหารที่มากขึ้นตามเวลา

และจากปัจจัยเหล่านี้เอง การทำเมนูอาหารให้ง่าย และรับประทานได้บ่อยครั้งอาจเป็นตัวเลือกที่ง่ายสำหรับผู้หญิงตั้งครรภ์ที่เสี่ยงเป็นเบาหวานก่อนตั้งครรภ์ เช่น ถ้าพบเมนูอาหารที่เหมาะกับการรับประทานเป็นอาหารเช้า ให้ยึดเมนูนั้นเป็นหลักในการรับประทาน และหากเจอเมนูอาหารที่ทำให้สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ดี ควรรับประทานอาหารเหล่านั้นซ้ำๆ วิธีนี้จะทำให้สามารถมองหาข้อมูลทางโภชนาการ และคำนวณได้หากมีการรับประทานอาหารที่ผิดไปจากปกติ

แต่ข้อเสียของวิธีนี้ คือจะเบื่อหน่ายต่อมื้ออาหารได้ง่าย เพราะต้องทานอาหารซ้ำๆ กันทุกวัน แนะนำให้ลองปรึกษานักโภชนาการอาหาร หรือแพทย์เกี่ยวกับอาหารที่สามารถทานได้ขณะเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ เพื่อความหลากหลายในวางแผนเมนูอาหาร

ข้อแนะนำเกี่ยวกับสูตรอาหาร สำหรับผู้หญิงที่เป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์

สำหรับผู้หญิงตั้งครรภ์ที่เป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 และตั้งครรภ์อยู่ ให้ใช้การนับสัดส่วนของคาร์โบไฮเดรต และพลังงานที่ร่างกายต้องการต่อวันโดยคำนวณอ้างอิงตามดัชนีมวลกาย ดังนี้

• BMI 20-25 kg/m² ควรได้รับพลังงาน 30 กิโลแคลอรี/กิโลกรัม/วัน
• BMI 25-34 kg/m² ควรได้รับพลังงาน 25 กิโลแคลอรี/กิโลกรัม/วัน
• BMI >34 kg/m² ควรได้รับพลังงาน 20 กิโลแคลอรี/กิโลกรัม/วัน

ให้มีสัดส่วนของอาหารแต่ละมื้อคือ คาร์โบไฮเดรต 40% ไขมัน 40% และ โปรตีน 20% และอาจมีของว่างที่พลังงานต่ำระหว่างมื้อ เช่น นมไขมันต่ำ แต่อย่ายึดติดกับการนับสัดส่วนนี้เกินไป ให้วางแผนเมนูอาหารที่เหมาะกับการเผาผลาญของร่างกายตนเอง และสถานการณ์ของโรคเบาหวานว่าอยู่ในระดับไหน

ในสูตรอาหารที่ใช้เนื้อสัตว์ ควรอุ่นให้มีความร้อนระดับ 165 องศาเซลเซียส เพื่อลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อลิสเตอเรีย (Listeria) ซึ่งต้องระมัดระวังในผู้หญิงตั้งครรภ์

เมนูอาหารเช้า

อาหารเช้าเป็นมื้อที่ค่อนข้างยุ่งยากกว่ามื้ออื่น เพราะหลายคนมีปัญหาระดับน้ำตาลสูงในช่วงเช้า และการรับประทานคาร์โบไฮเดรตไม่ว่าในรูปแบบใดอาจทำให้ระดับน้ำตาลสูงขึ้นอย่างง่ายได้ การควบคุมอาหารเช้าที่ดีจะช่วยให้สามารถควบคุมระดับน้ำตาลตลอดทั้งวันได้ดียิ่งขึ้น

ตัวอย่างเมนูอาหารต่อไปนี้เป็นทางเลือกสำหรับผู้หญิงตั้งครรภ์ที่อยากจะรับประทานมื้อเช้าในแบบไทยๆ และยังมีตัวอย่างเมนูอาหารแบบตะวันตกมาให้เลือกด้วย เพื่อความหลากหลายในการรับประทานอาหารในแต่ละมื้อ โดยในมื้อเช้าอาจรับประทานคาร์โบเดรตเพียงเล็กน้อย หรือบางครั้งอาจหลีกเลี่ยงการรับประทานคาร์โบไฮเดรตก่อนเวลา 11.00 น.

เมนูอาหารเช้าแบบไทย

• ข้าวสวย 2 ทัพพี แกงจืดผักกาดขาวหมูสับ
• โจ๊กปลา แอปเปิล 6-8 ชิ้น นมจืด 1 กล่อง
• ข้าวกล้อง 2 ทัพพี แกงจืดเต้าหู้

เมนูอาหารเช้าแบบตะวันตก

• ไข่ 2 ฟอง กับข้าวโพดและน้ำสลัด
• ไข่ 2 ฟอง (มักเป็นไข่ต้ม) และขนมปังปิ้ง 2 แผ่น
• ไข่เจียว 2 ฟองกับผัก
• เนื้อสัตว์ปรุงสุก 2 ส่วน ห่อด้วยผัก

เมนูอาหารกลางวัน

เมนูอาหารกลางวันแบบไทย

• ข้าวกล้อง 2 ทัพพี ปลาย่าง 1 ตัว แกงส้มผักรวม
• ก๋วยเตี๋ยวราดหน้าผักรวมหมู ชมพู่ 2 ผล
• ก๋วยเตี๋ยวลูกชิ้นใส่ผัก (ควรเลือกเส้นหมี่)
• ข้าวสวย 2 ทัพพี ผัดฟักทอง ปลากระพงนึ่งบ๊วย ส้มเขียวหวาน 1 ผล

เมนูอาหารกลางวันแบบตะวันตก

• สลัด ผักใบเขียว ผักต่างๆ ถั่ว ½ ถ้วยและน้ำสลัดพร้อมกันขนมปังปิ้งชิ้นเล็กๆ
• ใช้แผ่นแป้งทอร์ทิลลา (Tortilla) ห่อผักใบเขียว และเนื้อสัตว์ปรุงสุก 2 ส่วน แตงกวาดอง และมัสตาร์ด
• ใช้แป้งพิตา (Pita) ใส่โปรตีน ผักใบเขียว หัวหอม มะเขือเทศ อโวคาโด มายองเนย และเมล็ดทานตะวันไม่กระเทาะเปลือก ¼ ถ้วยลงบนแป้ง Pita

เมนูอาหารเย็น

เมนูอาหารเย็นแบบไทย

• ข้าวกล้อง 2 ทัพพี แกงส้มผักรวมกุ้ง ไก่กะเพรา ส้มโอ นมจืด 1 กล่อง
• ข้าวกล้อง 2 ทัพพี ผัดฟักทอง
• ข้าวสวย 2 ทัพพี ผัดกะเพราปลา  นมจืด 1 กล่อง
• ข้าวกล่อง 2 ทัพพี ต้มยำปลาใส่เห็ดฟาง ผัดบล๊อคโคลี่ นมพร่องมันเนย 1 แก้ว

เมนูอาหารเย็นแบบตะวันตก

• สลัดแร็พ (Wrap) หรือสลัดพิตา
• ผักชนิดที่ไม่ใช่แป้ง นำมาต้ม ย่าง หรือทอด ทานกับโปรตีน 2 ส่วนและข้าว 1 ถ้วยหรือแผ่นแป้งทอร์ทิลลา 2 แผ่น

อาหารว่าง

นอกจากอาหารมื้อหลักทั้ง 3 มื้อแล้ว คุณแม่ที่เป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ยังสามารถทานอาหารว่างระหว่างมื้อได้ แต่อาจต้องระวังเรื่องปริมาณ และสารอาหารที่ได้รับ โดยตัวอย่างของอาหารว่างที่สามารถประทานได้ ได้แก่

• แซนวิชไก่
• น้ำเต้าหู้ไม่ใส่น้ำตาล
• ขนมปังแครกเกอร์
• ขนมปังโฮลวีต
• ฝรั่ง
• แก้วมังกร
• แอปเปิล
• มะละกอ
• กล้วย
• ชมพู่
• ส้มเขียวหวาน
• ส้มโอ
• แก้วมังกร
• นมพร่องมันเนย

อาหารที่ไม่ควรทาน

หลักสำคัญที่ใช้เป็นเกณฑ์ในการเลือกว่าอาหารชนิดใดที่ควรหลีกเลี่ยงสำหรับผู้หญิงที่เป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ คืออาหารที่มีปริมาณน้ำตาล และไขมันสูง เช่น

• ผลไม้ที่มีรสหวานจัดและน้ำตาลสูง เช่น เงาะ ทุเรียน ลำไย ขนุน น้อยหน่า ละมุด
• น้ำหวานทุกชนิด เช่น น้ำอัดลม น้ำผลไม้
• นมปรุงแต่งหรือน้ำนมแปรรูป เช่น นมเปรี้ยว นมรสหวาน โยเกิร์ต
• เนื้อสัตว์แปรรูป เช่น ไส้กรอก ลูกชิ้น เบคอน
• เนื้อสัตว์ที่มีไขมันสูง เช่น หมูติดมัน หนังเป็ด หนังไก่
• อาหารที่ผลิตจากข้าวและแป้ง เช่น ขนมจีน ก๋วยเตี๋ยว ขนมปัง ข้าวขาว
• เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิด

จะเห็นได้ว่าการจัดเมนูอาหารสำหรับคุณแม่ที่เป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ค่อนข้างยุ่งยาก และซับซ้อน อีกสิ่งสำคัญที่ต้องจำให้ขึ้นใจก็คือ การทานอาหารให้ครบ 5 หมู่

ถึงแม้ว่าจะมีการจำกัดอาหารหลายประเภทสำหรับผู้หญิงที่เป็น หรือเสี่ยงเป็นโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ แต่การรับสารอาหารที่ครบถ้วนก็เป็นสิ่งสำคัญที่ละเลยไม่ได้ โดยเฉพาะ “แคลเซียม” และ “กรดโฟลิก” ซึ่งเป็นสารอาหารสำคัญที่ผู้หญิงตั้งครรภ์ทุกคนต้องรับประทานให้เพียงพอ อย่าลืมทานปลา ผักใบเขียว และเครื่องในสัตว์บ้าง เพื่อให้สารอาหารที่จำเป็นของแม่และทารกได้รับอย่างครบถ้วนสมบูรณ์ มีภาวะแทรกซ้อนน้อยที่สุด

ดูแลตนเองด้วยการวางแผนเมนูอาหารที่เหมาะสมตั้งแต่วันนี้ เพื่อให้ตัวคุณ และลูกน้อยมีสุขภาพที่แข็งแรง

ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. พิสุทธิ์ พงษ์ชัยกุล

ที่มาของข้อมูล

• British Diabetes Association, What can I eat with gestational diabetes? (https://www.diabetes.org.uk/diabetes-the-basics/food-and-diabetes/i-have-gestational-diabetes)
• NICHD, Managing Gestational Diabetes (https://www.nichd.nih.gov/sites/default/files/publications/pubs/Documents/managing_gestational_diabetes.pdf)