Midazolam (มิดาโซแลม)

มิดาโซแลม (midazolam) เป็นยาในกลุ่มเบนโซไดอะเซพีน (benzodiazepine) มีข้อบ่งใช้เป็นยาดมสลบ ภาวะกระสับกระส่ายในผู้ป่วย schizophrenia และใช้ในผู้ที่มีปัญหาการนอนหลับ โดยตัวยาเหนี่ยวนำให้เกิดการนอนหลับ ลดความวิตกกังวล และลดความสามารถในการสร้างความทรงจำใหม่ เป็นยาที่มีประโยชน์ในการรักษาอาการชัก สามารถบริหารยามิดาโซแลมผ่านวิธีการรับประทาน การฉีดเข้าหลอดเลือดดำ และการฉีดเข้ากล้ามเนื้อ เมื่อบริหารยาผ่านทางหลอดเลือดดำ ยาจะออกฤทธิ์ภายใน 5 นาที และเมื่อบริหารยาผ่านการฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ยาจะออกฤทธิ์ภายใน 15 นาที โดยตัวยาออกฤทธิ์นานระหว่าง 1 ถึง 6 ชั่วโมง

สรรพคุณของยา Midazolam

• ระงับความวิตกกังวล (Anxiolytic effect) ใช้ลดความวิตกกังวลก่อนการผ่าตัด หรือหัตถการทางการแพทย์
• ช่วยให้นอนหลับ (Sedative & Hypnotic effect)
  • ใช้เป็นยาช่วยให้นอนหลับในกรณีที่มีภาวะนอนไม่หลับรุนแรง
  • ใช้เป็นยาช่วยให้คนไข้สงบก่อนเข้ารับการรักษาทางการแพทย์
• ยาระงับชัก (Anticonvulsant effect)
  • ใช้รักษาและควบคุมอาการชักเฉียบพลัน เช่น Status Epilepticus
  • ใช้ในผู้ป่วยโรคลมชัก
• ใช้เป็นยาสลบ (Anesthetic adjunct)
  • ใช้เป็นยาช่วยระงับความรู้สึกก่อนให้ยาสลบ
  • ใช้เป็นยาช่วยในการใส่ท่อช่วยหายใจ

กลไกการออกฤทธิ์ของยา Midazolam

มิดาโซแลม (midazolam) เป็นยาในกลุ่มยานอนหลับ ออกฤทธิ์โดยจับกับตัวรับเบนโซไดอะเซพีน (benzodiazepine receptor) บริเวณเซลล์ประสาทกาบา (GABA) ส่วนโพสท์ไซแนปติกภายในระบบประสาทส่วนกลาง ประกอบด้วย ระบบลิมบิก เรติคูลาร์ (reticular) การเพิ่มการยับยั้งกาบาที่เซลล์ประสาท เป็นผลมาจากการเพิ่มขึ้นของความสามารถในการเลือกผ่านต่อคลอไรด์ ไอออน (chloride ion) ซึ่งเป็นผลให้เกิดไฮเปอร์โพลาไรเซชัน (hyperpolarization) หรือภาวะที่ถูกกระตุ้นลดลง และเข้าสู่ภาวะเสถียร ตัวรับเบนโซไดอะเซพีนและกลไกการออกฤทธิ์ มีความเชื่อมโยงกับตัวรับกาบา ชนิดเอ (GABA-A receptor)

ข้อบ่งใช้ของยา Midazolam

การใช้ยาเพื่อเป็นยาสลบก่อนการผ่าตัด

รูปแบบยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อ

• เด็ก (1-15 ปี): 50-150 ไมโครกรัม/กิโลกรัม

รูปแบบยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อและฉีดเข้าหลอดเลือดดำ

• ผู้ใหญ่: 70-100 ไมโครกรัม/กิโลกรัม
  • ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ: 20-60 นาทีก่อนผ่าตัด
  • ฉีดเข้าหลอดเลือดดำ: 1-2 ไมโครกรัม/กิโลกรัม, 5-30 นาทีก่อนผ่าตัด (ให้ซ้ำได้ถ้าจำเป็น)
• เด็ก (1-5 ปี): 80-200 ไมโครกรัม/กิโลกรัม (ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ 15-30 นาทีก่อนผ่าตัด)
• ผู้สูงอายุ
  • ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ: 2-3 มก. หรือ 20-50 ไมโครกรัม/กิโลกรัม (20-60 นาทีก่อนผ่าตัด)
  • ฉีดเข้าหลอดเลือดดำ: 500 ไมโครกรัม (5-30 นาทีก่อนผ่าตัด, ให้ซ้ำได้ถ้าจำเป็น)

การใช้ยาเพื่อเป็นยาสลบในการทำทันตกรรมหรือผ่าตัดเล็ก

รูปแบบฉีดเข้าหลอดเลือดดำ

• ผู้ใหญ่
  • ขนาดเริ่มต้น 2-2.5 มก. (ฉีดอัตรา 2 มก./นาที)
  • อาจเพิ่มขนาดยา 0.5-1 มก. ทุก 2 นาที
  • ขนาดรวม 2.5-7.5 มก. (0.075 มก./กิโลกรัม)
• เด็ก (6 เดือน – 5 ปี)
  • 50-100 ไมโครกรัม/กิโลกรัม (สูงสุด 600 ไมโครกรัม/กิโลกรัม, ขนาดสูงสุด 6 มก.)
• เด็ก (6-12 ปี)
  • 25-50 ไมโครกรัม/กิโลกรัม (สูงสุด 400 ไมโครกรัม/กิโลกรัม, ขนาดสูงสุด 10 มก.)
  • ฉีดครั้งแรก 2-3 นาที ครั้งถัดไปทิ้งช่วง 2-5 นาที
• ผู้สูงอายุ
  • ขนาดเริ่มต้น 0.5-1.5 มก. (สูงสุด 2 มก./นาที)
  • อาจเพิ่มขนาดยา 0.5-1 มก. ถ้าจำเป็น (ขนาดรวมสูงสุด 3.5 มก.)

การใช้ยาเพื่อเหนี่ยวนำการดมยาสลบ

• ผู้ใหญ่
  • ผู้ที่ได้รับยาอื่นมาก่อน: 150-250 ไมโครกรัม/กิโลกรัม
  • ผู้ที่ไม่ได้รับยาอื่นมาก่อน: 300-350 ไมโครกรัม/กิโลกรัม
  • อาจให้เพิ่มถึง 600 ไมโครกรัม/กิโลกรัม ถ้ามีการดื้อต่อยา
• ใช้ร่วมกับยาดมสลบอื่น
  • 30-100 ไมโครกรัม/กิโลกรัม (infusion 30-100 ไมโครกรัม/กิโลกรัม/ชม.)
• เด็ก (มากกว่า 7 ปี): 150 ไมโครกรัม/กิโลกรัม

การใช้ยาเพื่อเป็นยาสลบก่อนการผ่าตัด (แบบรับประทาน)

• เด็ก (6 เดือน – น้อยกว่า 16 ปี): 0.25-1 มก./กิโลกรัม (รับประทานครั้งเดียว 20-30 นาทีก่อนผ่าตัด, ขนาดสูงสุด 20 มก.)

การใช้ยาเพื่อรักษาอาการนอนไม่หลับในระยะสั้น

รูปแบบรับประทาน

• ผู้ใหญ่: 7.5-15 มก. ก่อนนอน
• ผู้สูงอายุ: 7.5 มก. ก่อนนอน

การใช้ยาเพื่อรักษาอาการชัก

รูปแบบรับประทาน

• เด็ก
  • 3-6 เดือน: 2.5 มก.
  • 6 เดือน ถึง น้อยกว่า 1 ปี: 2.5 มก.
  • 1-5 ปี: 5 มก.
  • 5-10 ปี: 7.5 มก
  • 10-18 ปี: 10 มก.
  • ทุกขนาดยาให้แบบครั้งเดียว

การใช้ยา Midazolam ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา ไม่ควรกำหนดขนาดยาด้วยตัวเอง

ข้อปฏิบัติเมื่อลืมรับประทานยา Midazolam

• หากลืมรับประทานยาตามเวลาปกติที่รับประทาน ถ้าปกติรับประทาน 1 เม็ด ให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้จำนวน 1 เม็ดโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ดแทนเม็ดที่ลืมรับประทาน
• ในกรณีลืมรับประทานยาใกล้กับเวลารับประทานถัดไป ให้รับประทานยาในมื้อถัดไปในขนาด 1 เม็ด โดยข้ามยาในมื้อที่ลืมไปและไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ด

ข้อควรระวังของการใช้ยา Midazolam

• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยระบบทางเดินหายใจล้มเหลว หรือมีภาวะกดทางเดินหายใจแบบเฉียบพลัน
• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคต้อหินมุมปิดเฉียบพลัน
• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรค myasthenia gravis
• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคหยุดหายใจขณะหลับ
• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคตับระดับรุนแรง
• ห้ามใช้ยานี้ร่วมกับยากลุ่มต้านการทำงานของเอนไซม์ CYP3A4 ระดับรุนแรง (potent CYP3A4 inhibitor)
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคหัวใจล้มเหลว
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคระบบทางเดินหายใจ
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีประวัติเสพติดแอลกอฮอล์หรือสารเสพติด
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงเกิดการพลัดตกหกล้ม
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคตับ โรคไต
• หลีกเลี่ยงการหยุดใช้ยาในทันทีหลังจากการใช้ยาเป็นระยะเวลานาน
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยเด็กและผู้ป่วยสูงอายุ

ผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา Midazolam

ยานี้อาจก่อให้เกิดอาการอันไม่พึงประสงค์ ได้แก่ ภาวะเสียความจำแบบไปข้างหน้า (Anterograde amnesia) กดการทำงานของระบบประสาทส่วนกลาง ความดันโลหิตต่ำ มีพฤติกรรมก้าวร้าว ลดปริมาตรการหายใจและอัตราการหายใจ อาการไอ ง่วงซึม ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน หัวใจเต้นช้า หลอดลมหดเกร็ง สับสน หายใจลำบาก เคลิ้มสุข มีการหลั่งน้ำลายมากผิดปกติ เห็นภาพหลอน เกิดผื่นแดง หัวใจเต้นเร็ว อาการอันไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง ได้แก่ กดระบบทางเดินหายใจ อุดกั้นทางเดินหายใจ หายใจลำบาก ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะขาดออกซิเจนและทำให้หัวใจหยุดเต้น ซึ่งส่งผลรุนแรงถึงชีวิต