ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม (Combined oral contraceptives หรือ Combined pills) หรือเรียกสั้นๆ ว่า “ยาคุม” โดยทั่วไปจะเป็นชนิดแผงที่ต้องรับประทานต่อเนื่องไปจนหมด ยาคุมกำเนิดจะมีทั้งชนิด 21 เม็ด หรือเรียกว่า 21/7 และ 28 เม็ด โดยบางยี่ห้อจะผลิตออกมาทั้ง 2 แบบ เพื่อให้ทางเลือกกับผู้ใช้ยาว่า ต้องการใช้แบบแผง 21 เม็ด หรือแผง 28 เม็ด
สารบัญ
ความเหมือน และความแตกต่างของยาคุมกำเนิดชนิด 21 เม็ดกับ 28 เม็ด
แม้ว่า ยาคุมกำเนิดต่างยี่ห้อจะมีลักษณะของเม็ดยา เช่น สี หรือขนาดของเม็ด แตกต่างกันไปบ้าง แต่หลักการคิดไม่แตกต่างกัน
ที่สำคัญ คือ ความแตกต่างนั้นก็ไม่ได้มีแค่รูปลักษณ์ภายนอกเท่านั้น เพราะคุณสมบัติของตัวยาก็ต่างกันด้วย เนื่องจากยาเม็ดที่ 22-28 จะไม่มีตัวยาฮอร์โมน หรือเรียกว่าเป็น “เม็ดยาหลอก” หรือ “เม็ดแป้ง”
ความแตกต่างอีกประการของยาคุมยี่ห้อเดียวกันแบบ 21 เม็ดและ 28 เม็ด ก็คือ การระบุลำดับการใช้ยาที่ด้านหลังของแผง หรือบางยี่ห้ออาจระบุไว้ด้านหน้าของแผง
ยาคุมแบบ 21 เม็ด มักจะระบุเป็นวันจันทร์ อังคาร พุธ พฤหัสบดี ศุกร์ เสาร์ และอาทิตย์ ซึ่งเราสามารถเริ่มใช้ที่ตำแหน่งใดก็ได้ โดยเลือกแกะยาให้ตรงกับวันที่รับประทาน แล้วรับประทานต่อตามลูกศรไปเรื่อยๆ จนหมดแผง จากนั้น เว้น 7 วันแล้วเริ่มแผงต่อไป
แต่สำหรับยาคุมแบบ 28 เม็ด จะมีการระบุเป็นตัวเลข 1-28 โดยให้แกะยาตามลำดับเม็ดที่รับประทาน จากเม็ดที่ 1… 2… 3… ไปเรื่อย ๆ จนถึงเม็ดที่ 28 (ไม่ใช่แกะตามวันที่ในปฏิทิน) เมื่อหมดแผงแล้วก็เริ่มแผงใหม่ในวันต่อมา
การใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ด จึงสะดวกในการตรวจสอบว่ามีการลืมรับประทานยาหรือไม่ โดยดูจากแผงยาว่า วันที่เราสงสัยได้มีการแกะเม็ดยาออกไปใช้แล้วหรือยัง หากใช้ยาคุมแบบ 28 เม็ด อาจตรวจสอบได้ยากกว่า ยกเว้นจำได้อย่างแม่นยำว่า มีการใช้ถึงลำดับเม็ดที่เท่าไหร่แล้ว
ช่วงเวลาปลอดฮอร์โมน
จะเห็นได้ว่า ผู้ที่รับประทานยาคุมยี่ห้อเดียวกัน ไม่ว่าจะใช้แบบ 21 เม็ด หรือแบบ 28 เม็ด ก็จะได้รับยาฮอร์โมนชนิดเดียวกัน ปริมาณยาเท่ากัน ใน 21 วันแรก และมีช่วงเวลา “ปลอดฮอร์โมน” อีก 7 วันเหมือนกัน ก่อนที่จะเริ่มใช้แผงต่อไป
เหตุผลที่ต้องปล่อยให้มีช่วงเวลา “ปลอดฮอร์โมน” ในระหว่างที่ใช้ยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม นั่นก็เพื่อให้ประจำเดือนมาในช่วงนี้ กรณีที่ใช้ยาคุมแบบ 21 เม็ด เมื่อรับประทานจนหมดแผงจะต้องเว้นว่าง 7 วัน ก่อนเริ่มใช้แผงต่อไป
เนื่องจากพบปัญหาในผู้ใช้บางราย เช่น
- สับสนกับยาคุมชนิดฮอร์โมนโปรเจสตินเดี่ยว ซึ่งไม่ต้องมีช่วงเว้นว่างระหว่างแผง ดังนั้นเมื่อใช้ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวมแบบ 21 เม็ดหมดแผง จึงได้เริ่มใช้แผงต่อไปเลย
- เข้าใจผิดว่า ต้องใช้ภายใน 5 วันแรกที่เป็นประจำเดือน เหมือนกรณีของการใช้ยาคุมแผงแรก
- ไม่แน่ใจว่า ต้องเว้นว่างกี่วันกันแน่ จึงจะเริ่มใช้ยาแผงต่อไปได้
- ลืมต่อแผงใหม่ตามกำหนด ทำให้มีการเว้นว่างมากกว่า 7 วัน ส่งผลให้การคุมกำเนิดไม่ต่อเนื่อง และเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ในช่วงที่เริ่มใช้แผงใหม่
ดังนั้นจึงมีการผลิต “ยาคุมชนิดฮอร์โมนรวม แบบ 28 เม็ด” มาเพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าว โดยแทนที่จะใช้การเว้นว่าง 7 วันเช่นเดียวกับยาคุมแบบ 21 เม็ด ก็ใช้การรับประทาน “เม็ดยาหลอก” ซึ่งไม่มีตัวยาฮอร์โมนให้ครบ 7 วันแทนจากนั้นจึงเริ่มใช้แผงต่อไป
ถาม-ตอบเรื่องวิธีกินยาคุมกำเนิด 28 เม็ด
แล้วสรุปว่า “ยาคุม 21 เม็ด” หรือ “ยาคุม 28 เม็ด” แบบไหนดีกว่ากัน?
ตอบ ขึ้นกับผู้ใช้ว่า สะดวกใช้แบบไหนมากกว่า เช่น ถ้าคิดว่าแต่ละวันไม่ลืมรับประทานยาแน่ๆ แต่ถ้าให้หยุดไป 7 วันก็กลัวจะลืมต่อแผงใหม่ กรณีนี้ก็ควรเลือกใช้แบบ 28 เม็ด ส่วนผู้ที่ไม่มั่นใจว่า จะรับประทานยาทุกวันได้โดยไม่ลืม ก็ใช้แบบ 21 เม็ด จะได้ตรวจสอบง่าย
ไม่มั่นใจเลยว่า จะรับประทานยาได้ครบทุกวันไหม แถมต้องให้เว้นว่าง 7 วันอีก กลัวว่าจะลืมต่อยาแผงใหม่ มีเคล็ดลับช่วยจำอะไรบ้าง?
ตอบ จริงๆ แล้วก็มีเคล็ดลับง่ายๆ เพื่อเตือนความจำว่า ต้องต่อแผงใหม่เมื่อไร โดยให้ลองสังเกตดีๆ จะเห็นว่า ไม่ว่าจะใช้ยาคุมแบบไหนก็ตาม วันที่เริ่มใช้ยาแต่ละแผง จะตรงกับวันเดิมในสัปดาห์เสมอ
ดังนั้นถ้าเริ่มใช้ยาแผงนี้ในวันจันทร์ ยาจะหมดแผงในวันอาทิตย์ ถ้าใช้แบบ 21 เม็ด ก็ให้เว้นว่าง 7 วัน ก็จะเป็นวันจันทร์ อังคาร พุธ พฤหัสบดี ศุกร์ เสาร์ และอาทิตย์ แล้ววันจันทร์ต่อมาก็ให้เริ่มใช้แผงใหม่ได้เลย
นอกจากนี้ ยังมีมียาคุมบางยี่ห้อที่จับเอาข้อดีของทั้ง 2 แบบมาใช้ร่วมกัน
สุดท้ายไม่ว่าจะเลือกใช้ยาคุมกำเนิดแบบไหน หากใช้อย่างถูกวิธี มีวินัยในการรับประทานอย่างเคร่งครัดแล้วย่อมได้ผลกำเนิดที่มีประสิทธิภาพแน่นอน