ก้อนที่คอมีหลายขนาด ตั้งแต่ขนาดเล็กมากจนแทบไม่รู้ว่ามีก้อนอยู่จนถึงขนาดใหญ่จนคนรอบข้างสังเกตเห็น ก้อนบางก้อนไม่เป็นอันตราย และอาจหายไปได้เอง แต่บางก้อนอาจเป็นอันตรายเสี่ยงที่จะเป็นเนื้อร้ายได้ ควรรีบไปพบแพทย์ ก้อนที่พบในตำแหน่งต่างๆ ของคอบ่งบอกถึงอะไร เกิดจากสาเหตุใดได้บ้าง เมื่อคลำพบก้อนที่คอแล้วต้องทำอย่างไร อันตรายหรือไม่ และควรจะถามคำถามใดบ้างเมื่อไปพบแพทย์
สารบัญ
ก้อนเนื้อที่คอ ตรงกลาง ข้างซ้าย ข้างขวา ด้านหลัง
กายวิภาคบริเวณคอ (Neck anatomy) แบ่งคอออกเป็นสองฝั่งจากตำแหน่งกึ่งกลาง คือ ฝั่งซ้ายและฝั่งขวา ทั้งสองฝั่งสมมาตรกัน
แต่ละฝั่งจะแบ่งโดยกล้ามเนื้อที่ยึดส่วนบนของกระดูกอก (Sternum) และกระดูกไหปลาร้า (Clavicle) ไปยังกระโหลกศีรษะด้านหลังใบหู (Mastoid process of the skull) กล้ามเนื้อนี้มีชื่อเรียกว่า “Sternocleidomastoid muscle” การแบ่งโดยกล้ามเนื้อนี้ทำให้แบ่งคอออกเป็นพื้นที่ใหญ่ๆ ด้วยกัน 2 พื้นที่ ได้แก่ พื้นที่สามเหลี่ยมด้านหน้า (Anterior triangle) และพื้นที่สามเหลี่ยมด้านหลัง (Posterior triangle)
การแบ่งพื้นที่เช่นนี้จะทำให้แพทย์สามารถทำนายสาเหตุของก้อนที่คลำได้บริเวณต่างๆ ของลำคอ เนื่องจากบ่งบอกถึงอวัยวะ การไหลเวียนของระบบเลือดและระบบน้ำเหลืองภายใต้พื้นที่นั้นๆ ยกตัวอย่างเช่น การคลำพบก้อนบริเวณพื้นที่สามเหลี่ยมส่วนหน้าใต้ขากรรไกร อาจเกิดจากการอักเสบติดเชื้อ หรือมีเนื้อร้ายบริเวณลิ้นส่วนหน้า ด้านล่างของช่องปาก เหงือกและกระพุ้งแก้ม การคลำพบก้อนบริเวณพื้นที่สามเหลี่ยมส่วนหลังเหนือกระดูกไหปลาร้า อาจมีเนื้อร้ายของระบบทางเดินอาหารและระบบสืบพันธุ์ เป็นต้น
ก้อนที่คอเกิดจากสาเหตุอะไร?
ก้อนที่คอเกิดได้จากหลายสาเหตุ สามารถแบ่งตามระยะเวลาในการพบก้อนที่คอได้ดังนี้
- ก้อนที่คอเกิดขึ้นแบบเฉียบพลัน (Acute neck masses) พบก้อนที่คอในทันทีหรือพบในระยะเวลาไม่กี่วัน ส่วนใหญ่จะมีอาการร่วม เช่น เจ็บบริเวณก้อน เจ็บคอ กลืนเจ็บ เป็นต้น สาเหตุที่เป็นไปได้ คือ อาจเกิดจากการได้รับการกระทบกระแทกทำให้มีการช้ำ มีเลือดออกใต้ผิวหนัง (Hematoma) ทำให้เกิดก้อนขึ้นมา หรืออาจเกิดจากการอักเสบติดเชื้อของต่อมน้ำเหลือง (Lymphadenitis) หรือต่อมน้ำลาย (Acute sialadenitis) ซึ่งการติดเชื้อเป็นไปได้ทั้งจากเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย
- ก้อนที่คอเกิดขึ้นกึ่งเฉียบพลัน (Subacute neck masses) พบก้อนที่คอในระยะเวลาประมาณหลายสัปดาห์จนถึงหลายเดือน สาเหตุที่เป็นไปได้ คือ การอักเสบเรื้อรังของต่อมน้ำลาย (Chronic sialadenitis) ซึ่งมักจะมีอาการเจ็บหลังจากทานอาหาร มะเร็งของระบบน้ำเหลือง (Lymphoma) มะเร็งของระบบทางเดินหายใจส่วนบน (Upper aerodigestive tract squamous cell carcinoma) มะเร็งที่กระจายมาจากอวัยวะหรือระบบอื่น (Metastatic cancer) เป็นต้น
- ก้อนที่คอที่เกิดขึ้นมานานแล้ว (Chronic neck masses) พบก้อนที่คอในระยะเวลานาน เป็นมาหลายปี หรือเป็นมาตั้งแต่กำเนิด สาเหตุที่เป็นไปได้คือ ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์ที่มีขนาดใหญ่ขึ้น (Enlarged thyroid) ก้อนที่ต่อมไทรอยด์ (Thyroid nodules) ก้อนไขมัน (Lipoma) ก้อนซีสต์ที่เกิดจากการพัฒนาผิดปกติของต่อมไทรอยด์ (Thyroglossal duct cyst) ซึ่งจะพบก้อนนี้ตั้งแต่กำเนิด ก้อนจะขยับขึ้นลงได้ตามการกลืน เป็นต้น
ถ้าคลำเจอก้อนที่คอต้องทำอย่างไร?
ก้อนบางก้อนไม่เป็นอันตรายมาก เมื่อกำจัดหรือรักษาที่สาเหตุแล้วก้อนอาจหายไปได้เอง โดยส่วนใหญ่จะเป็นก้อนที่เกิดขึ้นแบบเฉียบพลันซึ่งเกิดจากการติดเชื้อ แต่บางก้อนอาจอันตราย เช่น ก้อนที่เกิดจากการได้รับบาดเจ็บบริเวณคอทำให้อาจส่งผลกระทบต่อทางเดินหายใจ นอกจากนี้ก้อนที่คอบางก้อนเสี่ยงที่จะเป็นเนื้อร้ายได้ หรือบางก้อนทำให้ระบบเผาผลาญในร่างกายผิดปกติ เช่น โรคไทรอยด์เป็นพิษ ทำให้มีอาการใจสั่น อารมณ์แปรปรวน และคลื่นไส้อาเจียนได้ ดังนั้นเมื่อคลำเจอก้อนที่คอควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยว่าเกิดจากสาเหตุใด และให้การรักษาที่ตรงกับสาเหตุ
ถ้าเป็นก้อนกลิ้งได้ กดเจ็บ กดไม่เจ็บ แบบไหนอันตราย?
ก้อนที่มีลักษณะกลิ้งได้ เจ็บบริเวณก้อน และมีขนาดเล็ก จะมีโอกาสที่จะเป็นเนื้อร้ายและมีความอันตรายที่น้อยกว่าก้อนที่ฝังติดอยู่กับผิวหนังหรืออวัยวะใกล้เคียง ขยับไม่ได้ ไม่มีความรู้สึกเจ็บบริเวณก้อน และมีขนาดใหญ่ นอกจากนี้ก้อนที่สงสัยว่าจะเป็นเนื้อร้ายจะมีลักษณะต่างๆ ดังต่อไปนี้
- เป็นก้อนที่เกิดขึ้นมานานมากกว่า 2-3 สัปดาห์
- ก้อนมีขนาดที่ใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ หรือมีขนาดเล็กลง แต่ไม่หายไปเมื่อผ่านไปนานๆ
- ก้อนทำให้มีปัญหาเกี่ยวกับการกลืน เช่น กลืนลำบาก หรือกลืนติด
- พบก้อนร่วมกับมีอาการเสียงแหบ หายใจติดขัด หรือมีน้ำหนักลดผิดปกติ
อย่างไรก็ตาม การวินิจฉัยนั้นต้องอาศัยประวัติอื่นๆ ร่วมด้วย และไม่จำเป็นต้องมีอาการเหล่านี้เพียงอย่างเดียว รวมถึงต้องมีการตรวจร่างกาย รวมถึงการส่งตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิ (Pathological diagnosis) เพิ่มเติม ในกรณีที่สงสัยว่าจะเป็นเนื้อร้าย
คำถามเกี่ยวกับก้อนที่คอ
มีก้อนที่คอข้างขวา เล็กกว่า 1 ซม.คะ กลิ้งไปกลิ้งมาได้ เวลากดเจ็บคะ ?
แนะนำให้ตรวจกับแพทย์จริงๆที่ รพ.ครับ เนื่องจาก ต้องอาศัยการตรวจร่างกายที่ละเอียด ดูลักษณะก้อน ขนาด ลักษณะพื้นผิว(เรียบ, ขรุขระ) ผิวสัมผัส (อ่อนนุ่ม, เฟิร์ม, แข็ง, ถุงน้ำ), เคลื่อนที่ได้หรือยึดติด, ลักษณะกดเจ็บ, ตำแหน่งก้อน (ต้องดูละเอียดว่า ก้อนอยู่ที่คอ เป็นส่วนไหนของคอ, ใกล้อวัยวะหรือเส้นเลือดที่สำคัญหรือไม่)
เมื่อตรวจร่างกายแล้วแพทย์จะประเมินต่อว่า ก้อนที่ตรวจได้ สามารถกรีด/ดูด(กรณีเป็นถุงน้ำ)ออกได้เลย หรือต้องไปอัลตราซาวน์เพิ่มเติมอีก แล้วจึงวินิจฉัยได้ว่าเป็นโรคอะไรครับ
ตอบโดย นพ. ธีร์ธวัช สถิรรัตน์
คำเจอก้อนอะไรไม่รุ้คะข้างลำคอด้านขวา ตอนแรกเจอก้อนเดียว อีกไม่กี่สัปดาห์ ก็เจออีกก้อนแล้วคะ เวลาเอามือไปโดนจะรุ้สึกปวดๆนิดๆ ตื่นนอนก็จะรุ้สึกเจ็บคอ เกี่ยวกับการพักผ่อนน้อยรึป่าวคะ ?
น่าจะมีการอักเสบติดเชื้อในบริเวณคอครับ โดยเฉพาะถ้าหากว่ามีอาการปวด บวม แดง ร้อนหรือมีไข้ แต่เบื้องต้นยังไม่สามารถบอกได้แน่ชัดนะครับว่าเป็นก้อนของอะไร เพราะก้อนที่คอแล้วมีการอักเสบนั้นเกิดได้จากหลายสาเหตุ จากข้อมูลด้านบนที่ผมเคยอธิบายเอาไว้ครับ อย่างไรก็ตามเพื่อการวินิจฉัยที่ถูกต้อง แะนำให้ไปพบแพทย์เพื่อทำการตรวจก้อนบริเวณดังกล่าวก่อนนะครับ
ตอบโดย นพ. สารินทร์ สีหมากสุก
มีก้อนแข็งที่ลำคอข้างซ้าย กลืนน้ำลายรู้สึกเจ็บคอนิดๆ ไม่ทราบว่าเป็นโรคอะไรคะ ?
สำหรับก้อนที่คอนั้น มีได้หลายสาเหตุมากๆครับ ขึ้นกับประวัติที่ได้ รวมถึงการตรวจร่างกายโดยเฉพาะบริเวณคอครับ ซึ่งเราสามารถแยกได้เป็นก้อนไทรอยด์หรือไม่ใช่ก้อนไทรอยด์ ซึ่งตำแหน่งุคณบอกว้าข้างซ้าย ดังนั้นโอกาสที่จะเป็นก้อนของไทรอยด์นั้นน้อยมากๆครับ และก้อนที่ไม่ใช่ไทรอยด์นั้น 80% มักเป็นเนื้องอก ส่วนอีก 20% มักเกิดจากการ อักเสบติดเชื้อ/เป็นตั้งแต่กำเนิด/อุบัติเหตุครับ และคุณบอกว่าพึ่งพบวันนี้วันแรก ดังนั้นโอกาสที่จะเป็นตั้งแต่กำเนิดหรือเกิดจากประสบอุบัติเหตุก็จะน้อยลง ดังนั้นผมจึงคิดว่าก้อนดังกล่าวน่าจะเป็นผลมาจากการอักเสบติดเชื้อบริเวณคอมากกว่าครับ เพราะหากมีการอักเสบ/ติดเชื้อบริเวณลำคอ เช่น หวัด ฟันผุ ฯลฯ แล้ว ก็จะทำให้ต่อมนำ้เหลืองซึ่งทำหน้าที่ดักจับเชื้อโรคบริเวณคอโตขึ้นมาได้เช่นกันครับ โดยต่อมน้ำเหลืองดังกล่าว หากคลำได้จะมีลักษณะนิ่มๆ หยุ่นๆ โยกไปมาได้ และขนาดมักโตไม่เกิน 2ซม และมักจะโตด้านข้างที่มีการอักเสบติดเชื้อมากกว่า ครับ หากไม่มั่นใจยังไงสามารถพบแพทย์หรือคลินิกใกล้บ้านได้ครับ เนื่องจากก้อนที่คอ ควรจะให้แพทย์ดูหรือคลำก้อนดู ก็จะสามารถพอบอกสาเหตุของโรคได้ครับ
ตอบโดย นพ. สารินทร์ สีหมากสุก
อาจเกิดการติดเชื้อทำให้ทอลอักเสบ มีอาการปวด บวม แดง ซึ่งทอลซิลจะอยู่ในตำแหน่งด้านข้างของลำคอทั้งสองข้างซ้ายและขวา วิธีการบรรเทาอาการปวดเบื้องต้นคือ การพักผ่อนให้เพียงพอ ดื่มน้ำอุ่นเยอะๆอยางน้อย8แก้ว/วัน ทานอาหารอ่อน ใช้น้ำอุ่นผสมเกลือแกงกลั้วคอ2-3ครั้ง/วัน หากปวดมากสามารถอมน้ำแข็งบรรเทาปวดได้ หากอาการไม่ดีขึ้นต้องไปพบแพทย์ค่ะ..โดยปกติหากทอลซิลอักเสบแบบเฉียบพลันมกรักษาให้หายได้ภายใน 2สัปดาห์ แต่หากมีอาการเรื้อรังเป็นๆหายๆเกินกว่า7ครั้งภายใน1ปี อาจต้องรักษาด้วยการผ่าตัดนำเจ้าต่อมทอลซิลออกไป
ตอบโดย ศิรินทิพย์ ผอมน้อย (นักจิตวิทยาคลินิก)
เขียนบทความและตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. สุวพัชญ์ พิศาลมงคล
ที่มาของข้อมูล
- Marvin P. Fried, Neck Mass, (https://www.msdmanuals.com/professional/ear,-nose,-and-throat-disorders/approach-to-the-patient-with-nasal-and-pharyngeal-symptoms/neck-mass), August 2018.
- James Haynes, Evaluation of Neck Masses in Adults, (https://www.aafp.org/afp/2015/0515/p698.html#afp20150515p698-f1), 15 May 2015.
- American Academy of Otolaryngology–Head and Neck Surgery Foundation, Neck Mass in Adults, (https://www.enthealth.org/conditions/evaluation-of-neck-mass-in-adults/) August 2018.