ตารางการฉีดวัคซีนเด็กเกิดใหม่และเด็กเล็ก

การฉีดวัคซีนเด็กวัยแรกเกิดจนถึงอายุ 12 ปี นับว่าเป็นสิ่งที่พ่อแม่ ผู้ปกครองควรต้องปฏิบัติ ไม่ควรละเลย เนื่องจากการฉีดวัคซีนเป็นการเสริมภูมิคุ้มกันโรคของเด็กเพื่อป้องกันโรคร้ายต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นแล้วเป็นอันตรายต่อเด็กได้

วัคซีนในแต่ละชนิดนั้นสร้างมาจากไวรัส หรือแบคทีเรียที่ถูกทำให้สิ้นฤทธิ์ด้วยกรรมวิธีทางการแพทย์จนไม่สามารถก่อให้เกิดโรคได้แล้ว แต่จะช่วยกระตุ้นให้ร่างกายของเด็กเกิดการสร้างภูมิคุ้มกัน สำหรับป้องกันไม่ให้เกิดโรคร้ายๆ ได้ในอนาคต

กำหนดการฉีดวัคซีนเด็กในวัยต่างๆ

การฉีดวัคซีนของเด็กต้องเป็นไปตามแบบแผนที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดไว้ สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข มีการสนับสนุนให้ฉีดวัคซีน ” ฟรี ” สำหรับเด็กทุกคนในปี 2561 จำนวน 9 ชนิด สามารถควบคุมโรคได้ถึง 11 โรค ได้แก่

• วัคซีนวัณโรค หรือวัคซีนบีซีจี
• วัคซีนโรคไวรัสตับอักเสบชนิดบี
• วัคซีนโรคคอตีบ
• วัคซีนโรคไอกรน
• วัคซีนโรคบาดทะยัก
• วัคซีนโรคโปลิโอที่มีทั้งแบบชนิดรับประทานและชนิดฉีด
• วัคซีนโรคหัด
• วัคซีนโรคหัดเยอรมัน
• วัคซีนโรคคางทูม
• วัคซีนโรคไข้สมองอักเสบเจอี
• วัคซีนโรคเอชพีวี

ลำดับการฉีดวัคซีนเด็ก

ลำดับการฉีดวัคซีนเด็กตั้งแต่เด็กแรกเกิดจนถึงอายุ 12 ปี มีดังนี้

1. วัคซีนเด็กสำหรับเด็กแรกเกิด

• BCG   ป้องกันวัณโรค: ให้ก่อนออกจากโรงพยาบาล
• HB1    ป้องกันโรคตับอักเสบบี: ต้องฉีดวัคซีนตัวนี้ให้เร็วที่สุดภายใน 24 ชั่วโมงหลังคลอด

2. วัคซีนเด็ก อายุ 1 เดือน

• HB2  ป้องกันโรคตับอักเสบบี

3. วัคซีนเด็ก อายุ 2 เดือน

• DTP-HB1    วัคซีนรวมป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และตับอักเสบบี
• OPV1          ป้องกันโรคโปลิโอชนิดรับประทาน โดยใช้หยอดข้างปาก

4. วัคซีนเด็ก อายุ 4 เดือน

• DTP-HB2   วัคซีนรวมเพื่อป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และตับอักเสบบี
• OPV2         ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง
• IPV1            ป้องกันโรคโปลิโอ โดยต้องให้แบบฉีด 1 เข็ม

5. วัคซีนเด็ก อายุ 6 เดือน

• DTP-HB3  วัคซีนรวมป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และตับอักเสบบี
• OPV3        ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง

6. วัคซีนเด็ก อายุ 9 เดือน

• MMR1  วัคซีนรวมป้องกันโรคหัด คางทูม และหัดเยอรมัน ซึ่งถ้าไม่ได้ฉีดวัคซีนตามกำหนด จะต้องรีบฉีดโดยเร็วที่สุด

7. วัคซีนเด็ก อายุ 1 ปี

• LAJE1  ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อเป็นแบบอ่อนฤทธิ์

8. วัคซีนเด็ก อายุ 1 ปี 6 เดือน

• DTP4   วัคซีนรวมป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก และไอกรน
• OPV4  ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง

9. วัคซีนเด็ก อายุ 2 ปี 6 เดือน

• LAJE2   ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อเป็นแบบอ่อนฤทธิ์
• MMR2  วัคซีนรวมป้องกันโรคหัด คางทูม และหัดเยอรมัน

10. วัคซีนเด็ก อายุ 4 ปี

• DTP5   วัคซีนรวมป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก และไอกรน
• OPV5  ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง

11. วัคซีนเด็กประถมศึกษาชั้นปีที่ 1

• MMR   วัคซีนรวมป้องกันโรคหัด คางทูม และหัดเยอรมัน
• HB       ป้องกันโรคตับอักเสบบี
• LAJE   ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อเป็นแบบอ่อนฤทธิ์
• IPV      ป้องกันโรคโปลิโอ โดยต้องให้แบบฉีด 1 เข็ม
• DT       ป้องกันโรคคอตีบและบาดทะยัก
• OPV    ป้องกันโรคโปลิโอ ชนิดรับประทาน 1 ครั้ง
• BCG    ป้องกันโรควัณโรค

12. วัคซีนเด็กประถมศึกษาชั้นปีที่ 5

• วัคซีน HPV1 และ HPV2 ป้องกันโรคมะเร็งปากมดลูกจากเชื้อ HPV

13. วัคซีนเด็กประถมศึกษาชั้นปีที่ 6

• วัคซีน DT ป้องกันโรคคอตีบและบาดทะยัก

วัคซีนเด็กเป็นการฉีดเพื่อให้เด็กให้มีภูมิป้องกันจากโรคร้ายที่จะเกิดขึ้นได้หลังจากอายุแรกเกิดจนถึง 12 ปี นับว่าเป็นผลดีกับตัวเด็กเป็นอย่างมาก และวัคซีนก็ไม่ใช่ยารักษาโรคด้วยเช่นกัน

ดังนั้นเพื่อให้เกิดประโยชน์อย่างเต็มที่ พ่อแม่ หรือผู้ปกครองควรใส่ใจพาบุตรหลานทุกช่วงอายุ ไปฉีดวัคซีนให้ครบตามกำหนดที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดไว้อย่างไม่ตกหล่น หรือขาดไป

แต่หากเราไม่สามารถพาเด็กไปฉีดวัคซีนตามกำหนดดังกล่าว อาจเกิดจากการลืม หรือมีเหตุที่ทำให้ไม่สามารถไปรับวัคซีนได้ เช่น ต้องเลื่อนการฉีดวัคซีนเพราะเด็กมีอาการเจ็บป่วยอย่างรุนแรงจนต้องเลื่อนการได้ฉีดวัคซีนออกไป ให้รีบพาไปฉีด และไม่ต้องเริ่มฉีดวัคซีนใหม่ตั้งแต่เข็มแรกแต่ให้นับต่อไปได้เลย

ถ้าวัคซีนนั้นต้องให้มากกว่า 1 ครั้ง เมื่อได้วัคซีนเด็กไปบ้างแล้วไม่สามารถให้ครั้งต่อไปตามกำหนดได้ก็ให้ฉีดวัคซีนต่อได้เลยโดยไม่ต้องเริ่มนับเข็มที่ 1 ใหม่เช่นกัน

กำหนดการฉีดวัคซีนเด็กที่มารับล่าช้าไม่ตรงตามกำหนด

กระทรวงสาธารณสุขมีกำหนดการฉีดวัคซีนเด็กที่ไม่สามารถไปรับวัคซีนตามกำหนดได้ในปี 2561 เป็นวัคซีน 9 ชนิด แต่สามารถควบคุมโรคได้ถึง 11 โรค เหมือนเด็กที่ได้รับตามกำหนดปกติและไม่มีค่าใช้จ่าย

ในปีนี้ได้มีการยกเลิกวัคซีน “โรคไข้เลือดออก” ออกไปแล้ว ซึ่งกำหนดการให้ไว้ 5 ครั้ง ตามช่วงอายุดังต่อไปนี้

ครั้งที่ 1 เมื่อพบเด็กครั้งแรกช่วงอายุ 1 – 6 ปี เดือนที่ 0

• DTP-HB1  วัคซีนรวมเพื่อป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และตับอักเสบบี
• OPV1         ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง
• IPV            ป้องกันโรคโปลิโอ โดยต้องให้แบบฉีด 1 เข็ม
• MMR1       วัคซีนรวมป้องกันโรคหัด คางทูม และหัดเยอรมัน
• BCG          ป้องกันโรควัณโรค

ครั้งที่ 2 อายุ 1 – 6 ปี เดือนที่ 1

• DTP-HB2  วัคซีนรวมเพื่อป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และตับอักเสบบี
• OPV2        ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง
• LAJE1        ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อเป็นแบบอ่อนฤทธิ์

ครั้งที่ 3 อายุ 1 – 6 ปี เดือนที่ 2

• MMR2   วัคซีนรวมป้องกันโรคหัด คางทูม และหัดเยอรมัน

ครั้งที่ 4 อายุ 1 – 6 ปี เดือนที่ 4

• DTP-HB3   วัคซีนรวมเพื่อป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และตับอักเสบบี
• OPV3         ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง

ครั้งที่ 5 อายุ 1 – 6 ปี เดือนที่ 12

• DTP4   รวมป้องกันโรคคอตีบ บาดทะยัก และไอกรน
• OPV4  ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง
• LAJE2 ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อเป็นแบบอ่อนฤทธิ์

ครั้งที่ 1 เมื่อพบเด็กครั้งแรกอายุ 7 ปี ขึ้นไป เดือนที่ 0

• dT1       ป้องกันโรคคอตีบและบาดทะยัก
• OPV1   ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง
• IPV      กรณีเก็บตกเฉพาะเด็กอายุต่ำกว่า 7 ปี และนักเรียนประถมศึกษาปีที่ 1
• MMR / MR    วัคซีนรวมป้องกันโรคหัด คางทูม และหัดเยอรมัน
• BCG    ให้ในกรณีที่ไม่เคยได้รับเมื่อแรกเกิดและไม่มีแผลเป็น แต่จะงดให้ในกรณีเด็กมีอาการติดโรคเอดส์

ครั้งที่ 2 อายุ 7 ปี ขึ้นไป เดือนที่ 1

• HB1       ป้องกันโรคตับอักเสบบี
• LAJE1   ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อเป็นแบบอ่อนฤทธิ์

ครั้งที่ 3 อายุ 7 ปี ขึ้นไป เดือนที่ 2

• dT2       ป้องกันโรคคอตีบและบาดทะยัก
• OPV2   ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง
• HB2      ป้องกันโรคตับอักเสบบี

ครั้งที่ 4 อายุ 7 ปีขึ้นไปเดือนที่ 7

• HB3    ป้องกันโรคตับอักเสบบี

ครั้งที่ 5 อายุ 7 ปี ขึ้นไป เดือนที่ 12

• dT3       ป้องกันโรคคอตีบและบาดทะยัก
• OPV3   ป้องกันโรคโปลิโอ แบบรับประทาน 1 ครั้ง
• LAJE2  ป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเจอี ชนิดเชื้อเป็นแบบอ่อนฤทธิ์

ในกรณีที่เด็กไม่สามารถไปฉีดวัคซีนตามกำหนด ล่าช้า หรือไม่ครบถ้วนนั้น รวมถึงเด็กที่ไม่ได้ฉีดวัคซีนตามกำหนดครบภายในเวลา 1 ปี สามารถให้วัคซีนต่อเนื่องตามที่กำหนดในกำหนดการให้วัคซีนตามปกติ

หากมีเหตุจำเป็นและเพื่อให้เด็กได้รับประโยชน์จากวัคซีนอย่างเต็มที่ แพทย์จะเป็นผู้พิจารณาการฉีดวัคซีนตามความเหมาะสมต่อไป

สถานที่ขอรับวัคซีนเด็ก

การรับการฉีดวัคซีนเด็ก สามารถพาลูกหลานไปรับได้ที่คลินิกเด็กทั่วไป เทศบาลในท้องถิ่นบางแห่ง และโรงพยาบาล ถึงแม้ว่าเด็กจะมีอาการน้ำมูกไหล หรือเป็นหวัดเล็กน้อยก็ยังสามารถรับวัคซีนได้

โดยผลข้างเคียงจากวัคซีนอาจมีบ้าง แต่ก็เป็นเพียงเล็กน้อยและใช้เวลาไม่นานก็จะหายไป หากสงสัยควรปรึกษาแพทย์หรือสอบถามแพทย์ผู้ให้บริการเพิ่มเติม

การฉีดวัคซีนเป็นสิ่งสำคัญสำหรับเด็กอย่างมาก และเป็นสิ่งที่ทางการแพทย์ได้วิจัยมาเป็นอย่างดีแล้วว่า เด็กแรกเกิดจนถึงอายุ 12 ปี ควรได้รับวัคซีนตามช่วงเวลาที่กำหนดไว้จึงจะได้ผลสูงสุด

ดังนั้น ถ้าเด็กไม่ได้ฉีดวัคซีนตามกำหนด อาจทำให้ลูกได้รับวัคซีนไม่ครบ และเสี่ยงต่อการเกิดโรคร้ายแรงจนไม่อาจรักษาได้

ฉะนั้นผู้ปกครองจึงไม่ควรเลื่อนนัดแพทย์ หากไม่ติดเหตุจำเป็นสุดวิสัยจริงๆ นอกจากนี้ ผู้ปกครองอาจพิจารณาให้วัคซีนอื่นๆ ที่ไม่ได้รวมอยู่ในโปรแกรมมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสุขด้วย เช่น ไวรัสตับอักเสบเอ อีสุกอีใส ไข้หวัดใหญ่ โรคท้องร่วงจากไวรัสโรต้า มะเร็งปากมดลูก ไข้นิวโมคอคคัส หรือไข้ฮิบ

---

ตรวจสอบความถูกต้องโดย นพ. ธนู โกมลไสย