ธรรมชาติมนุษย์จะมีฟันแท้ 32 ซี่ ในจำนวนนี้มีฟันกรามด้านในสุดที่บางคนไม่สามารถงอกขึ้นมาได้หรือขึ้นลักษณะผิดปกติ ลักษณะแบบนี้เรียกว่า “ฟันคุด” ซึ่งนอกจากฟันคุดจะสร้างความเจ็บปวดและความรำคาญใจแล้วยังอาจเกิดอันตรายอื่นๆ ตามมาอีกหากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง
วันนี้ HDmall.co.th ได้รวบรวมข้อมูลการผ่าฟันคุดที่ควรรู้น่าและน่าสนใจอย่างละเอียดมาฝากกัน
เลือกหัวข้อที่สนใจเกี่ยวกับการผ่าฟันคุดได้ที่นี่
ปิด
ปิด
- ฟันคุดคืออะไร?
- การผ่าฟันคุดคืออะไร?
- ควรตรวจฟันคุดเมื่อไหร่?
- ไม่ผ่าฟันคุดออกได้ไหม?
- ถอนฟันคุดต้องรอให้เห็นฟันคุดงอกก่อนไหม?
- ผ่าฟันคุดขณะที่เหงือกบวมได้ไหม?
- ฟันคุดแบบไหนที่ต้องผ่า?
- ประโยชน์ขอการผ่าฟันคุด
- การเตรียมตัวก่อนผ่าฟันคุด
- ขั้นตอนการผ่าฟันคุด
- การดูแลตัวเองหลังผ่าตัดฟันคุด
- สามารถป้องกันการเกิดฟันคุดได้ไหม?
- ผ่าฟันคุดกี่วันหาย?
- อาการข้างเคียงหลังผ่าฟันคุด
- ผ่าฟันคุดเจ็บไหม?
- ผ่าฟันคุดช่วยให้หน้าเรียวไหม?
ฟันคุดคืออะไร?
ฟันคุดหมายถึงฟันซี่ใดก็ตามที่ไม่สามารถขึ้นได้ตามปกติ อาจจะมีกระดูกหรือเหงือกปิดขวาง หรือฟันขึ้นเอียงไปชนฟันข้างๆ ที่งอกอยู่แล้ว ส่วนใหญ่พบที่ฟันกรามซี่ในสุด และพบว่าฟันกรามล่างซี่สุดท้ายเป็นซี่ที่เป็นฟันคุดบ่อยที่สุด หากปล่อยทิ้งไว้นานๆ สร้างอาการปวด และสร้างความรำคาญใจอยู่ตลอดเวลา
ปกติฟันกรามล่างซี่สุดท้ายนี้จะขึ้นในช่วงอายุ 15-25 ปี อาจขึ้นลักษณะตั้งตรง เอียง หรือนอนในแนวระนาบ และมักขึ้นชิดกับฟันข้างๆ เสมอ นอกจากนี้ฟันซี่อื่นก็คุดได้ เช่น ฟันเขี้ยว ฟันกรามน้อยแต่พบได้น้อยกว่าฟันกรามล่างซี่สุดท้าย
การผ่าฟันคุดคืออะไร?
การผ่าฟันคุด (Wisdom Tooth Removal) คือการผ่าตัดนำฟันซี่ใดก็ตามที่ไม่สามารถขึ้นได้ตามปกติออก ซึ่งเป็นฟันที่มีเนื้อเยื่อหรือกระดูกปิดขวางอยู่ทำให้ไม่สามารถถอนฟันได้ตามปกติ จำเป็นต้องผ่าตัดเพื่อนำฟันซี่นั้นออกมาโดยไม่เป็นอันตรายต่อฟันซี่ข้างเคียงและอวัยวะส่วนอื่นบริเวณนั้น
ควรตรวจฟันคุดเมื่อไหร่?
ช่วงอายุ 15-20 ปี เป็นช่วงที่เหมาะสมในการตรวจฟันคุด โดยให้ทันตแพทย์ตรวจช่องปากว่ามีฟันกรามซี่สุดท้ายขึ้นในขากรรไกรหรือไม่ และมีแนวโน้มจะเป็นฟันคุดหรือไม่ โดยถ้าพบว่าฟันซี่ใดโผล่ขึ้นมาได้เพียงบางส่วน หรือฟันซี่ใดหายไป มีความเป็นได้สูงว่าอาจเป็นฟันคุด และเพื่อให้แน่ใจ ก็ควรไปเอกซเรย์เพื่อให้ทราบว่ามีฟันคุดฝังอยู่ในตำแหน่งไหนบ้าง ซึ่งการเอกซเรย์ฟิล์มพานอรามิกจะทำให้เห็นฟันทั้งหมดในกระดูกขากรรไกรทั้งบนและล่าง รวมถึงพยาธิสภาพที่เกิดขึ้นในกระดูกขากรรไกร
ไม่ผ่าฟันคุดออกได้ไหม?
ปกติทันตแพทย์จะแนะนำให้ผ่าฟันคุดออกทุกกรณี เพื่อตัดปัญหาต่างๆ ที่เกิดจากฟันคุด
ควรผ่าฟันคุดตอนอายุเท่าไหร่?
หากตรวจพบฟันคุดควรรีบผ่าออกให้เร็วที่สุด ซึ่งโดยทั่วไปการผ่าฟันคุดควรผ่าขณะอายุ 18–25 ปี เพราะสามารถทำได้ง่าย ซึ่งเป็นช่วงที่ฟันกำลังสร้างรากฟันเสร็จประมาณครึ่งรากหรือมากกว่า แต่ยังสมบูรณ์ หลังผ่าจะสามารถฟื้นตัวได้เร็ว และโอกาสเกิดผลข้างเคียงต่ำ เช่น การชาของริมฝีปากล่างจากฟันคุดใกล้เส้นประสาท
ถอนฟันคุดต้องรอให้เห็นฟันคุดงอกก่อนไหม?
การผ่าฟันคุดไม่ต้องรอให้เห็นฟันคุดงอกก่อน ถ้าตรวจพบสามารถผ่าออกได้ทันที เพื่อลดภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ที่จะตามมาหากปล่อยทิ้งไว้ เช่น ฟันผุ รากฟันถูกทำลาย ฟันเรียงผิดรูป เป็นต้น
ผ่าฟันคุดขณะที่เหงือกบวมได้ไหม?
ขณะที่เหงือกบวมสามารถผ่าฟันคุดได้ โดยการผ่าฟันคุดร่วมกับการให้ยาฆ่าเชื้อเพื่อลดอาการอักเสบจากการติดเชื้อขณะผ่าตัด
ฟันคุดแบบไหนที่ต้องผ่า?
ฟันคุดมีทั้งแบบที่ต้องผ่าและไม่ต้องผ่า แบบที่ไม่ต้องผ่ามีลักษณะไม่สร้างความเจ็บปวด ไม่มีผลเสียต่อฟันซี่ข้างๆ และไม่เป็นสาเหตุของความผิดปกติอื่นๆ
ฟันคุดที่ต้องผ่าคือฟันคุดที่ทำให้เรามีอาการปวด ติดเชื้อ หรือเมื่อทันตแพทย์เห็นว่าอาจเป็นสาเหตุทำให้มีความผิดปกติอื่นๆ เช่น การอ้าปากได้จำกัด หรือกลืนน้ำลายแล้วเจ็บคอ โดยลักษณะฟันคุดดังกล่าวจะมี 2 แบบ ได้แก่
- ฟันคุดที่มีเหงือกคลุม (Soft tissue Impaction) เป็นฟันคุดที่มีเหงือกปกคลุมและปิดกั้นจนฟันไม่สามารถขึ้นได้หรือขึ้นได้ไม่เต็มซี่ แนวการขึ้นของฟันมีลักษณะตั้งตรง สามารถเอาออกโดยการเปิดเหงือก ร่วมกับการถอนฟันคุด
- ฟันคุดที่มีกระดูกคลุม (Bony Impaction) เป็นฟันคุดที่มีทั้งเหงือกและกระดูกปกคลุมและปิดกั้น ทำให้แนวการขึ้นของฟันมีทั้งตั้งตรง เอียง และนอน ทำให้ต้องมีการกรอกระดูกร่วมกับการตัดแบ่งฟันคุดเป็นส่วนๆ เพื่อนำฟันคุดออกมา
ประโยชน์ขอการผ่าฟันคุด
นอกจากจะช่วยลดอาการเจ็บปวดแล้วการผ่าฟันคุดยังมีประโยชน์อื่นๆ ที่ควรรู้ดังนี้
- ป้องกันเหงือกที่ปกคลุมฟันไม่ให้อักเสบ เศษอาหารที่ไม่สามารถทำความสะอาดได้ที่ติดอยู่ซอกเหงือกรวมถึงเชื้อแบคทีเรียที่สะสมอยู่จะเป็นสาเหตุให้เหงือกอักเสบและทำให้รู้สึกปวด บวมและเป็นหนอง หากทิ้งไว้การอักเสบจะลุกลามไปใต้คาง หรือใต้ลิ้น ทำให้เจ็บคอกลืนน้ำลายไม่ได้ มีไข้ อ้าปากได้น้อยลง และหายใจลำบาก
- ป้องกันฟันข้างเคียงผุ ซอกฟันระหว่างฟันคุดกับฟันกรามซี่ที่อยู่ชิดกัน จะทำความสะอาดได้ยาก เศษอาหารมักติดค้างอยู่ทำให้เกิดฟันผุได้ทั้งสองซี่
- ป้องกันรากฟันข้างเคียงไม่ให้ถูกทำลาย ขณะที่ฟันคุดกำลังขึ้นจะมีแรงดันไปกดรากฟันหรือกระดูกรอบรากฟันข้างเคียงจนเสียหาย
- ป้องกันการเกิดถุงน้ำหรือเนื้องอก ฟันคุดที่ปล่อยไว้นานโดยไม่รักษาจะทำให้เยื่อเหงือกที่หุ้มรอบฟันคุดอักเสบและถุงน้ำบวมใหญ่ จนไปเบียดทำลายฟันซี่ข้างเคียงและกระดูกบริเวณรอบ ๆ
- ป้องกันไม่ให้กระดูกขากรรไกรเปราะบาง ฟันคุดที่ฝังอยู่ใต้เหงือก จะไปแทรกอยู่ที่กระดูกขากรรไกร ทำให้กระดูกขากรรไกรบริเวณนั้นบางกว่าตำแหน่งอื่น หากได้รับอุบัติเหตุหรือกระทบกระแทกกระดูกขากรรไกรบริเวณนั้นจะหักง่าย
- ป้องกันฟันเรียงเกและเป็นประโยชน์ต่อการจัดฟัน ฟันคุดที่กำลังขึ้นมีแรงดันทำให้ฟันซี่ข้างเคียงถูกดันจนเรียงผิดรูป ไม่ตั้งตรง หรือเรียงซ้อนกัน การผ่าฟันคุดจะช่วยป้องกันและหยุดไม่ให้เกิดการดันฟันซี่อื่นและอวัยวะข้างเคียง นอกจากนี้การผ่าฟันคุดยังช่วยให้การจัดฟันง่ายขึ้น ไม่เป็นอุปสรรคในการเรียงฟัน
การเตรียมตัวก่อนผ่าฟันคุด
การเตรียมตัวก่อนผ่าฟันคุดควรปฏิบัติตามแนวทางต่อไปนี้
- ผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคหัวใจ โรคตับอักเสบ ควรแจ้งและปรึกษาทันตแพทย์ก่อน
- แจ้งยาที่กินประจำให้ทันตแพทย์ทราบก่อนเข้ารับการผ่าตัด
- งดดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิดก่อนผ่าตัด 1 วัน เพราะอาจมีผลต่อการหยุดของเลือด และอาจทำให้แผลผ่าฟันคุดหายช้า
- งดสูบบุหรี่ก่อนผ่าตัดอย่างน้อย 12 ชั่วโมง
- สวมใส่เสื้อผ้าที่ใส่สบาย ไม่ใส่เครื่องประดับ เช่น กิ๊ฟ ต่างหู
- รับประทานอาหารให้เรียบร้อยพออิ่มท้องก่อนผ่าฟันคุด
- แปรงฟันและทำความสะอาดช่องปากให้พร้อมก่อนผ่าฟันคุด
ขั้นตอนการผ่าฟันคุด
ขั้นตอนการผ่าฟันคุดโดยทั่วไปมีขั้นตอนดังนี้
- ทันตแพทย์เอกเรย์ช่องปากเพื่อให้รู้ตำแหน่งฟันคุด และเพื่อพิจารณาตำแหน่งของฟันคุดกับเส้นประสาทเพื่อหลีกเลี่ยงการกระทบกระเทือนระหว่างผ่าตัด
- ทันตแพทย์ฉีดยาชาเฉพาะที่เพื่อทำให้ฟันชาและบริเวณโดยรอบ
- หากฟันคุดไม่ทะลุผ่านเหงือก ทันตแพทย์จะใช้มีดกรีดเปิดเหงือกเป็นแผลเล็กๆ เพื่อเข้าถึงฟันคุด
- ทันตแพทย์อาจตัดฟันคุดเป็นชิ้นเล็ก ๆ เพื่อให้ง่ายต่อการถอนผ่านแผลที่เปิด
- ทันตแพทย์ถอนฟันคุด
- ทันตแพทย์เย็บปิดปากแผล
ระยะเวลาในการผ่าฟันคุดใช้เวลาประมาณ 20 นาที หากอาการซับซ้อนมากอาจใช้เวลากว่านั้น
การดูแลตัวเองหลังผ่าตัดฟันคุด
หลังผ่าตัดฟันคุดจะมีอาการปวดและบวมบริเวณแก้มด้านที่ผ่าตัดประมาณ 3-5 วัน อ้าปากได้น้อยลง การพูดสามารถพูดได้ตามปกติ และเพื่อให้แผลหายกลับมาเป็นปกติโดยเร็วควรปฏิบัติดังนี้
- หลังผ่าฟันคุดทันตแพทย์จะให้ผู้เข้ารับการผ่ากัดผ้าก๊อชไว้แน่นประมาณ 1 ชั่วโมงเพื่อห้ามเลือด
- ห้ามบ้วนเลือดและน้ำลายแรง เพราะอาจทำให้เลือดไหลไม่หยุด
- หลังคายผ้าก๊อซแล้ว ถ้ายังมีเลือดซึมจากแผลผ่าตัด ให้ใช้ผ้าก๊อซที่สะอาดกัดใหม่อีกครั้ง
- ประคบเย็นแก้มด้านนอกบริเวณที่ผ่าฟันคุดในช่วง 1-2 วันหลังจากผ่าฟันคุด หลังจากนั้นให้ประคบอุ่น
- สามารถแปรงฟันได้ตามปกติแต่ให้ระมัดระวังอย่าแปรงฟันแรงโดยเฉพาะบริเวณที่ผ่า
- รับประทานอาหารอ่อน เพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้กระเทือนแผลผ่าตัด
- รับประทานยาแก้ปวดและยาอื่นตามที่ทันตแพทย์สั่ง
- งดเล่นกีฬาเพื่อหลีกเลี่ยงไม่ให้กระเทือนแผลผ่าตัดอย่างน้อย 1 สัปดาห์
- บางรายอาจอ้าปากได้น้อยหลังผ่า ควรค่อยๆ ฝึกอ้าปากหลังจากเลือดหยุดดีแล้ว และหากการอ้าปากยังไม่เป็นปกตินานกว่า 1 สัปดาห์ ต้องไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจรักษาหรือรับคำแนะนำท่าทางในการบริหารขากรรไกร
- กลับมาพบทันตแพทย์เพื่อติดตามอาการหรือตัดไหมตามนัดหลังผ่าฟันคุด 7 วัน
- หากมีปัญหาหรืออาการแทรกซ้อนอื่นควรรีบพบทันตแพทย์ทันที
สามารถป้องกันการเกิดฟันคุดได้ไหม?
ฟันคุดเป็นฟันที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติไม่สามารถป้องกันได้ แต่เราสามารถลดปัญหาได้ด้วยการตรวจเช็กสุขภาพช่องปากและฟันอย่างสม่ำเสมอ เพราะหากพบความผิดปกติจะสามารถรักษาได้อย่างทันท่วงทีก่อนจะที่ฟันคุดจะสร้างปัญหาให้กับฟันซี่อื่นและอวัยวะข้างเคียง อีกทั้งการผ่าตัดรักษาเมื่อพบแต่แรกยังทำได้ง่ายกว่าอีกด้วย
ผ่าฟันคุดกี่วันหาย?
โดยทั่วไปหลังจากผ่าฟันคุดจะมีอาการปวดและบวมบริเวณแก้มด้านที่ผ่าตัด ซึ่งประมาณ 3-5 วัน อาการเหล่านี้จะหายไป โดยสามารถลดอาการปวดบวมด้วยยาแก้ปวดและการประคบเย็น จากนั้นประมาณ 2 สัปดาห์แผลผ่าฟันคุดควรจะหายโดยสมบูรณ์
อาการข้างเคียงหลังผ่าฟันคุด
หลังผ่าฟันคุดอาจมีข้างเคียงเกิดขึ้นแต่ค่อนข้างน้อยมาก อาการโดยทั่วไปที่อาจพบได้ มีดังนี้
- อาจมีเลือดไหลจากแผลผ่าตัดมากกว่าปกติ สาเหตุที่พบบ่อยเกิดจากการกัดผ้าก๊อซแรงเกินไป หรือการออกแรงบ้วนเลือดที่ออกมาแรงเกินไปจนทำให้แผลผ่าตัดฉีก
- อาจมีการติดเชื้อหลังการผ่าตัด หรือมีหนองเกิดขึ้น สาเหตุการติดเชื้ออาจเกิดจากฟันคุดอยู่ลึกใช้เวลาผ่าตัดนานจนเกิดการอักเสบ หรือดูแลรักษาความสะอาดแผลผ่าตัดไม่ดี
- อาจมีไข้ จากการติดเชื้อ หรือเกิดการอักเสบจากแผลผ่าตัด
- อาการปวดบวมอาจหายช้า หรือมีอาการเพิ่มมากยิ่งขึ้นจากการติดเชื้อ หรือเกิดการอักเสบจากแผลผ่าตัด
- อาจมีกลิ่นปาก จากการติดเชื้อ หรือการทำความสะอาดแผลผ่าตัดไม่สะอาดเพียงพอ
- อาจชาที่ใบหน้า ริมฝีปากหรือลิ้น ปกติฤทธิ์ยาชาจะมีผลประมาณ 3-4 ชั่วโมงหลังผ่าฟันคุด แต่หลังจากนั้น หากยังมีอาการชาซึ่งอาจเกิดจากเส้นประสาทรับความรู้สึกในขากรรไกรล่างได้รับการกระทบกระเทือนระหว่างผ่า ต้องรีบพบทันตแพทย์ทันที
ผ่าฟันคุดเจ็บไหม?
การผ่าฟันคุดมีความเจ็บปวดบ้างตามธรรมดาของการผ่าตัด ทั้งนี้ขึ้นกับความสามารถและความชำนาญของทันตแพทย์ด้วยว่าสามารถควบคุมการฉีดยาชาได้ดีแค่ไหน หากได้พบทันตแพทย์ที่เก่งและมีความชำนาญผู้เข้ารับการผ่าฟันคุดจะรู้สึกเจ็บน้อยมาก
ผ่าฟันคุดช่วยให้หน้าเรียวไหม?
การผ่าฟันคุดไม่ช่วยทำให้ใบหน้าเรียวลง เพราะไม่ใช่การผ่าตัดที่มีผลทำให้ขากรรไกรมีขนาดเล็กลง เป็นเพียงการผ่าเอาฟันคุดออกเท่านั้น
โดยสรุปแล้ว แม้ฟันคุดจะเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ผ่าออก ก็อาจทำให้เกิดอันตรายตามมาภายหลังได้ ทันตแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาองค์ประกอบต่างๆ เช่น ตำแหน่งฟันคุด อายุผู้รับการผ่า โรคประจำตัว และอื่นๆ เพื่อรักษาอย่างเหมาะสมที่สุด
เช็กราคาการผ่าฟันคุดจากคลินิกและโรงพยาบาลต่างๆ พร้อมบริการเช็กคิวทำนัดให้ฟรี โดยแอดมินของ HDmall.co.th
บทความที่เกี่ยวข้อง
- จะรู้ได้อย่างไรว่า ต้องถอนฟันคุด หรือผ่าฟันคุด?
- ผ่าฟันคุดเจ็บไหม? ฟันคุดแบบไหนถอนได้? ตอบครบทุกข้อมูลโดยทันตแพทย์จาก TDH
- รีวิว ผ่าฟันคุด ที่ Edelweiss Dental House
- ถอนฟัน กับข้อควรรู้ที่หลายคนสงสัย
ที่มาของข้อมูล
ปิด
ปิด
- ทพ.นิวัฒน์ พันธุ์ไพศาล, คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล, ฟันคุด, (https://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=96), 6 ตุลาคม 2553.
- คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, การผ่าตัดฟันกรามล่างซี่ที่สาม (Mandibular Third Molar Impaction Surgery), (http://web1.dent.cmu.ac.th/web/UserFiles/File/Sur2557/14.pdf), 2557.
- National Health Service, Wisdom tooth removal, (https://www.nhs.uk/conditions/wisdom-tooth-removal/what-happens/), 17 May 2021.
