เหงือกปลาหมอเป็นพืชสมุนไพรชนิดหนึ่ง ลักษณะเป็นไม้พุ่ม สูง 0.5-1 เมตร ลำต้นแข็งมีหนามตามข้อ ใบเดี่ยวรูปรี ขอบใบเว้าหยัก ปลายเป็นหนามแหลม แผ่นใบเป็นเคลื่น ผิวเรียบ เป็นมัน
ดอกเป็นดอกช่อออกที่ปลายกิ่ง มี 2 ชนิด คือ ดอกสีขาว มีจุดสีแดงหรือม่วงแดง และดอกสีม่วงอมฟ้า มีแถบสีเหลืองอ่อนกลางกลีบ ผลเป็นฝักรูปไข่หรือทรงกระบอก
- ชื่อวิทยาศาสตร์ Acanthus ebracteatus Vahl
- ชื่อวงศ์ ACANTHACEAE
สารบัญ
สรรพคุณของเหงือกปลาหมอ
แต่ละส่วนของเหงือกปลาหมอ สามารถนำไปผ่านกระบวนการ ให้สรรพคุณดังนี้
- เหงือกปลาหมอทั้งต้นตำกับพริกไทย ในอัตราส่วน 2 : 1 ผสมน้ำผึ้ง ปั้นเป็นยาลูกกลอนรับประทาน จัดเป็นยาอายุวัฒนะ บำรุงร่างกาย
- ใบสดหรือแห้งของเหงือกปลาหมอ นำมาต้มดื่ม ใช้ขับปัสสาวะ รักษานิ่ว ถ้าเป็นใบสดนำมาตำให้ละเอียด พอกฝี แผล หรือบริเวณข้อ ช่วยลดการอักเสบ ลดอาการปวด หรือคั้นน้ำมาทาบริเวณศีรษะ มีสรรพคุณช่วยบำรุงรากผม บำรุงหนังศีรษะ
- ใบและต้นสดของเหงือกปลาหมอ 3-4 กำมือ ใช้ต้มน้ำอาบหรือชะล้างบริเวณผิวหนัง รักษาผื่นคัน ฝีหนอง รักษาแผลเรื้อรัง โรคผิวหนัง กลาก เกลื้อน ลดการอักเสบของผิวหนัง
- รากสด นำมาต้มดื่ม มีสรรพคุณขับเสมหะ แก้ไอ แก้หืด รักษาระดูขาว รักษางูสวัด
- เมล็ด รับประทานเป็นยาขับพยาธิ รักษาประจำเดือนผิดปกติ รักษาฝี
เหงือกปลาหมอกับการรักษาสิว
เหงือกปลาหมอมีสารออกฤทธิ์ต้านการอักเสบ ยับยั้งแบคทีเรีย ช่วยรักษาโรคผิวหนัง และสามารถรักษาสิวอักเสบได้ โดยนำใบเหงือกปลาหมอแห้งมาบดเป็นผง แล้วผสมน้ำ ใช้พอกบริเวณที่เกิดสิว ซึ่งในปัจจุบันมีการใช้สารสกัดจากเหงือกปลาหมอเป็นส่วนประกอบในเจลรักษาสิว เพื่อให้ใช้ได้สะดวกมากยิ่งขึ้น
การแปรรูปและใช้ประโยชน์เหงือกปลาหมอ
เหงือกปลาหมอสามารถผลิตเป็นยาแคปซูล ยาเม็ด หรือชาชง เพื่อความสะดวกในการใช้สำหรับรับประทาน มีสรรพคุณรักษาโรคผิวหนัง ผื่นคัน ฝี แผล อาการอักเสบต่างๆ
นอกจากนี้ยังมีการสกัดสารจากเหงือกปลาหมอเพื่อนำมาเป็นส่วนผสมในเครื่องสำอาง เช่น ยาสระผมรักษาโรคหนังศีรษะ สบู่รักษาโรคผิวหนัง โลชันบำรุงผิวและรักษาอาการทางผิวหนัง รวมถึงทำเจลสำหรับแต้มสิว
ข้อแนะนำในการใช้เหงือกปลาหมอ
ในการศึกษาด้านพิษวิทยาและการทดสอบความเป็นพิษของเหงือกปลาหมอ พบว่าไม่มีพิษ
แต่อย่างไรก็ตาม ก็ไม่ควรใช้สมุนไพรเหงือกปลาหมอในปริมาณสูงและต่อเนื่องนาน เนื่องจากอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่อระบบต่างๆ ในร่างกายได้
ทางที่ดีที่สุดก่อนใช้ยาสมุนไพรควรปรึกษาผู้ที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญ เช่น แพทย์แผนไทย แพทย์แผนไทยประยุกต์ เภสัชกร เพื่อให้ใช้ได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย
เขียนบทความโดย พทป. บุญศิริ คณะภักดิ์
ที่มาของข้อมูล
- ฐานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, เหงือกปลาหมอ (http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=130).
- องค์การสวนพฤกษศาสตร์, เหงือกปลาหมอ (http://www.qsbg.org/database/botanic_book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=1053).
- Wiart Christophe, Acanthus ilicifolius L. (Medicinal Plants Of The Asia-pacific: Drugs for The Future?).
