ภาวะลำไส้เน่าอักเสบ (Necrotizing Enterocolitis: NEC) เป็นภาวะที่เนื้อเยื่อของระบบทางเดินอาหารตายจากการอักเสบจนขาดเลือด มักเกิดบริเวณลำไส้เล็ก และลำไส้ใหญ่ในทารกแรกเกิดที่มีน้ำหนักตัวน้อย และเป็นสาเหตุการตาย และทุพลภาพของทารกแรกเกิดที่พบได้มากที่สุด
สารบัญ
สาเหตุภาวะลำไส้เน่าอักเสบ
ยังไม่ทราบแน่นอนว่า ภาวะลำไส้เน่าอักเสบนั้นเกิดจากอะไร แต่ปัจจัยเสี่ยงที่สามารถทำให้เกิดภาวะนี้ได้มากที่สุด ได้แก่
- มารดาใช้สารเสพติดระหว่างตั้งครรภ์
- ทารกติดเชื้อแบคทีเรียในกระแสเลือด
- การเติบโตช้าในครรภ์
- การคลอดก่อนกำหนด หรือมีปัญหาระหว่างทำคลอด เช่น รกลอกตัว ถุงน้ำคร่ำแตกก่อนเจ็บท้องคลอด
- ทารกเกิดภาวะขาดออกซิเจนจนช็อค (Hypoxia)
- ทารกเกิดภาวะเลือดข้น (Polycythemia)
- น้ำหนักตัวทารกน้อย
- ความพิการของหัวใจแต่กำเนิด ซึ่งส่งผลให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงลำไส้ได้ไม่เพียงพอ
- การให้นมผสมที่เข้มข้นสูงผ่านทางเดินอาหาร
- การให้สารไขมันทางหลอดเลือดดำ
- การใส่สายสวนหลอดเลือดทางสะดือ
พยาธิสรีรภาพภาวะลำไส้เน่าอักเสบ
ภาวะลำไส้เน่าอักเสบมีพยาธิสรีรภาพจากปัจจัยใดปัจจัยหนึ่งจากสาเหตุของภาวะด้านบน จนทำให้ลำไส้เกิดการอักเสบ และนำไปสู่การทำลายเยื่อบุผิวลำไส้ รวมถึงเชื้อแบคทีเรียลุกลามเข้าไปสู่ผนังลำไส้
ซึ่งจากการติดเชื้อ และอักเสบดังกล่าว อาจทำให้เนื้อเยื่อในลำไส้ตาย เกิดก๊าซแทรกตัวเข้าไปตามชั้นของผนังลำไส้ หรืออาจลึกเข้าไปถึงระบบเลือดดำ ทำให้ลำไส้เกิดภาวะขาดออกซิเจน จนทำให้เด็กทารกมีอาการเจ็บป่วยขึ้นมา เช่น ท้องอืด พบเลือดในอุจจาระ (Occult Blood)
หากมีความรุนแรงมากขึ้นอาจถ่ายอุจจาระเป็นมูกเลือด มีแผลบริเวณลำไส้ทำให้เชื้อโรคเข้าสู่เยื่อบุชั้นในและกล้ามเนื้อของลำไส้และอาจทำให้ลำไส้ทะลุ
อาการภาวะลำไส้เน่าอักเสบ
ทารกที่มีภาวะลำไส้อักเสบ จะมีอาการดังต่อไปนี้
- เซื่องซึม (Lethargy)
- ดูดนมไม่ดี
- ตัวเหลือง
- ร้องกวน
- อุณหภูมิกายต่ำ
- หยุดหายใจ
- หัวใจเต้นช้า
- มีภาวะกรดเกิน
- โซเดียมต่ำ และออกซิเจนต่ำ
ส่วนอาการเฉพาะที่เกิดจากลำไส้เน่าอักเสบ ได้แก่
- ท้องอืด
- ถ่ายอุจาระเหลว
- อาเจียนเป็นสีน้ำดี
- มีเลือดออกในทางเดินอาหาร
- มีอาหารเหลือค้างในกระเพาะอาหาร
- อาจมีเยื่อบุช่องท้องอักเสบ
การวินิจฉัยโรคภาวะลำไส้เน่าอักเสบ
ในเบื้องต้นแพทย์จะสอบถามประวัติการตั้งครรภ์ รวมถึงพฤติกรรมการใช้ชีวิตของมารดาขณะตั้งครรภ์ และตรวจทางห้องปฏิบัติการเพื่อยืนยันการวินิจฉัย โดยแพทย์จะมุ่งประเมินไปที่ความรุนแรงของการติดเชื้อในกระแสเลือด รวมถึงตรวจดูเงาลมในลำไส้ ของเหลวในช่องท้อง
การตรวจทางห้องปฏิบัติการที่แพทย์อาจใช้เพื่อวินิจฉัยภาวะนี้เพิ่มเติมได้แก่
- การตรวจเอกซเรย์ช่องท้อง เพื่อสังเกตเงาลมแทรกในผนังลำไส้
- การตรวจเอกซเรย์ท่าข้าง
- การตรวจช่องท้องด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง
- การเพาะตัวอย่างเลือด
- การตรวจประเมินระบบการแข็งตัวของเลือด
การรักษาภาวะลำไส้เน่าอักเสบ
การรักษาภาวะลำไส้เน่าอักเสบมีองค์ประกอบสำคัญได้แก่
- การระงับสิ่งกระตุ้นทำให้เกิดการอักเสบ ผ่านการพักการใช้ทางเดินหาร ใช้สายสวนกระเพาะเพื่อระบาย การให้ยาปฏิชีวนะชนิดสเปกตรัมกว้าง การระงับการติดเชื้อตามระบบต่างๆ ของร่างกาย
- การพยุงระบบไหลเวียน ด้วยการให้สารน้ำ สารอาหารทางหลอดเลือดให้ยากลุ่มกระตุ้นความดันโลหิต (Vasopressor)
- การเฝ้าติดตามการเปลี่ยนแปลงของผู้ป่วย โดยใช้เครื่องมือติดตามการทำงานของอวัยวะสำคัญ ได้แก่ สัญญาณชีพ ปริมาณปัสสาวะ การแข็งตัวของเลือด การเปลี่ยนแปลงของพยาธิสภาพในทางเดินอาหาร
องค์ประกอบเหล่านี้จะช่วยคัดแยกผู้ป่วยที่มีภาวะไม่วิกฤติจนถึงขั้นไม่ต้องผ่าตัดได้ กับผู้ป่วยที่จำเป็นต้องเข้ารับการผ่าตัดเพื่อหยุดการลุกลามของการอักเสบในลำไส้ ซึ่งจะแสดงออกมาในรูปของการแตกทะลุของลำไส้
วิธีรักษาภาวะลำไส้เน่าอักเสบโดยการผ่าตัดแบ่งออกได้ 2 วิธี ได้แก่
- การผ่าตัดแบบเปิดสำรวจช่องท้อง
- การใส่ท่องระบายช่องท้อง
หลังจากรับการผ่าตัดแล้ว จะต้องมีการเฝ้าระวังเพื่อฟื้นฟูร่างกายทารกหลังผ่าตัดให้กลับมาเป็นปกติ โดยผู้ดูแลจะต้องพยุงระบบไหลเวียนด้วยสารน้ำ และยาพยุงความดัน อีกทั้งต้องเฝ้าระวังความผิดปกติเกี่ยวกับการแข็งตัวของเลือด ภาวะตกเลือดในสมอง ภาวะติดเชื้อในกระแสเลือด
หากผู้ป่วยไม่ได้มีอาการแทรกซ้อนที่น่าเป็นห่วงหลังการผ่าตัด แพทย์จะเริ่มให้อาหารผ่านทางเดินอาหารกับเด็ก
ภาวะลำไส้เน่าอักเสบเป็นภาวะที่ส่งผลต่อร่างกายของทารกอย่างรุนแรง อีกทั้งร่างกายของเด็กทารกยังไม่มีภูมิคุ้มกัน และความแข็งแรงมากพอที่จะต่อสู้กับภาวะอักเสบร้ายแรงได้มาก จึงเสี่ยงที่ทารกจะเสียชีวิตหากไม่ได้รับการรักษาได้ทันเวลา
ว่าที่คุณแม่มือใหม่รวมถึงผู้หญิงทุกคนที่กำลังวางแผนมีบุตร จึงต้องเตรียมดูแลสุขภาพของตนเองให้พร้อมก่อนตั้งครรภ์ เพื่อให้ลูกของคุณมีสุขภาพแข็งแรง ไร้ภาวะแทรกซ้อนที่เสี่ยงอันตราย