Gentamicin (เจนตาไมซิน)

เจนตาไมซิน (Gentamicin) เป็นยาปฏิชีวนะที่ใช้ในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียหลายชนิด ประกอบด้วยการติดเชื้อในกระดูก เยื่อบุหัวใจอักเสบ การอักเสบที่อุ้งเชิงกราน เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ปอดบวม การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ

ยาเจนตาไมซินไม่มีฤทธิ์ในการรักษาการติดเชื้อกอนอเรีย (gonorrhea) และคลาไมเดีย (chlamydia) รูปแบบการบริหารยาเจนตาไมซินมีทั้งรูปแบบยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำ ยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อ และยาในรูปแบบยาทาผิวหนัง ยาในรูปแบบยาทามักมีการใช้ในแผลไฟไหม้ หรือการติดเชื้อบริเวณรอบนอกดวงตา

ยาเจนตาไมซินส่งผลต่อการทำงานของหูชั้นในและเป็นพิษต่อไต ผลต่อหูชั้นใน ได้แก่ ส่งผลต่อการทรงตัว และการสูญเสียการได้ยินแบบถาวร

โรค และอาการที่เกี่ยวข้องกับการใช้ยานี้บรรเทา

• การติดเชื้อในระบบต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น การติดเชื้อในกระแสเลือด (Sepsis) การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ (Urinary Tract Infections) การติดเชื้อในช่องท้อง เช่น เยื่อบุช่องท้องอักเสบ (Peritonitis) การติดเชื้อในทางเดินหายใจ เช่น ปอดอักเสบ (Pneumonia)
• การติดเชื้อในผิวหนังและเนื้อเยื่ออ่อน แผลติดเชื้อ หรือการติดเชื้อในเนื้อเยื่ออ่อน
• การติดเชื้อในกระดูก เช่น กระดูกอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย (Osteomyelitis)
• การติดเชื้อที่ตาและหู ใช้ในรูปแบบยาหยอดตา หรือยาหยอดหู สำหรับรักษาการอักเสบที่เกิดจากแบคทีเรีย เช่น เยื่อบุตาอักเสบ (Conjunctivitis) หรือหูชั้นนอกอักเสบ (Otitis Externa)
• การป้องกันการติดเชื้อ ใช้ในกรณีที่ต้องการป้องกันการติดเชื้อหลังการผ่าตัด หรือการบาดเจ็บที่อาจมีความเสี่ยงสูง

กลไกการออกฤทธิ์ของยา Gentamicin

กลไกการออกฤทธิ์ของยาคือ เจนตาไมซิน เป็นยาต้านแบคทีเรียในกลุ่ม อะมิโนไกลโคไซด์ (aminoglycoside) ออกฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีน โดยจับกับไรโบโซม ซับยูนิต 30S และ 50S ทำให้เกิดการยับยั้งกระบวนการ transpeptidation หรือ translocation ของบริเวณที่ถูกจับด้วยตัวยา เป็นผลให้เกิดการชะงักของการเติบโตของเซลล์

ข้อบ่งใช้ของยา Gentamicin

1. การติดเชื้อในเยื่อบุดวงตา

• ยาหยอดตา (0.3%)
  • ผู้ใหญ่: หยอด 1-2 หยดลงตาข้างที่มีอาการ วันละ 6 ครั้ง
  • กรณีติดเชื้อรุนแรง: เริ่มต้นหยอด 1-2 หยดทุก 15 นาที แล้วลดความถี่เมื่อควบคุมอาการได้
• ยาขี้ผึ้งป้ายตา (0.3%)
  • ผู้ใหญ่: ป้ายยาลงบนถุงเยื่อตา วันละ 2-3 ครั้ง
  • เด็ก: ใช้ขนาดยาเท่าผู้ใหญ่

2. การอักเสบของหูชั้นนอก

• ยาหยอดหู (0.3%)
  • ผู้ใหญ่: หยอด 2-3 หยดลงหูข้างที่มีอาการ วันละ 3-4 ครั้ง และก่อนนอน
  • เด็ก: ใช้ขนาดยาเท่าผู้ใหญ่

3. การติดเชื้อรุนแรง

• ยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำหรือกล้ามเนื้อ
  • ผู้ใหญ่: 3-5 มก./กก. ทุก 8 ชั่วโมง เป็นเวลา 7-10 วัน
    • วิธีให้ยา: ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ, ฉีดหลอดเลือดดำช้าๆ (2-3 นาที) หรือให้แบบ infusion (20-30 นาที)
  • เด็ก: 3-7.5 มก./กก./วัน แบ่งให้ 3 ครั้ง

4. การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ

• ยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำ
  • ผู้ใหญ่: 160 มก. วันละครั้ง

5. การติดเชื้อที่บริเวณผิวหนัง

• ยาครีมหรือขี้ผึ้งทาผิวหนัง (0.1%)
  • ผู้ใหญ่: ทายาลงบริเวณที่ติดเชื้อ วันละ 3-4 ครั้ง
  • เด็ก: ใช้ขนาดยาเท่าผู้ใหญ่

ข้อควรระวังของการใช้ยา Gentamicin

• ห้ามใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่แพ้ยาเจนตาไมซิน หรือแพ้ยาในกลุ่มอะมิโนไกลโคลไซด์ (aminoglycoside) อื่น
• ห้ามใช้ยาในรูปแบบยาหยอดหูในผู้ป่วยแก้วหูทะลุ
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วย myasthenia gravis
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีกลุ่มอาการพาร์กินสันส์นิซึม หรือภาวะอื่นที่เกี่ยวข้องกับอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคเบาหวาน
• ระวังการใช้ยานี้ผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของการได้ยิน
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยหูชั้นกลางอักเสบ
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคไต
• ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยเด็ก สตรีมีครรภ์ และสตรีให้นมบุตร
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาเกินขนาดหรือใช้ยาต่อเนื่องเป็นเวลานาน เนื่องจากอาจเกิดผลข้างเคียง เช่น การทำลายไต หรือการสูญเสียการได้ยิน

ผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา Gentamicin

ยานี้อาจก่อให้เกิดอาการอันไม่พึงประสงค์ ได้แก่ พิษต่อหู ซึ่งส่งผลต่อการได้ยิน รบกวนสมดุลย์อิเล็กโทรไลต์ (ได้แก่ ภาวะระดับแมกนีเซียมในเลือดต่ำอาจเกิดภาวะระดับแคลเซี่ยมในเลือดต่ำและระดับโพแทสเซียมในเลือดต่ำ) อาการแพ้ เกิดความผิดปกติต่อเม็ดเลือด คลื่นไส้ อาเจียน เพิ่มระดับเอนไซม์อะมิโนทรานสเฟอเรส (aminotransferase) และระดับบิลิรูบินในกระแสเลือด พิษต่อระบบประสาท (ได้แก่ กลุ่มอาการทางสมอง สับสน เห็นภาพหลอน อาการชัก ซึมเศร้า) อาการอันไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง ได้แก่ เกิดพิษต่อไต กดระบบทางเดินหายใจ กล้ามเนื้อชา และการแพ้ยาแบบ anaphylaxis

ข้อมูลการใช้ยา Gentamicin ในสตรีมีครรภ์และสตรีให้นมบุตร

สำหรับการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ ตัวยาจัดอยู่ในกลุ่ม category C คือ ควรระมัดระวังการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ สำหรับสตรีให้นมบุตร ควรระวังการใช้ยา และยาฉีดจัดอยู่ในกลุ่ม category D คือ ไม่แนะในการใช้ยาในสตรีมีครรภ์ เว้นแต่ในกรณีช่วยชีวิตหรือรักษาอาการรุนแรงที่ยาที่ปลอดภัยกว่ารักษาไม่ได้ผล

ข้อปฏิบัติเมื่อลืมรับประทานยา Gentamicin

หากลืมรับประทานยาตามเวลาปกติที่รับประทาน ถ้าปกติรับประทาน 1 เม็ด ให้รับประทานยาทันทีที่นึกได้จำนวน 1 เม็ดโดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ดแทนเม็ดที่ลืมรับประทาน ในกรณีลืมรับประทานยาใกล้กับเวลารับประทานถัดไป ให้รับประทานยาในมื้อถัดไปในขนาด 1 เม็ด โดยข้ามยาในมื้อที่ลืมไปและไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เม็ด