คู่มือฉีดวัคซีน HPV สำคัญอย่างไร ทำไมต้องฉีด?

โรคมะเร็งจัดเป็นภัยร้ายที่ไม่มีอยากให้เกิดขึ้นกับตนเองรวมถึงคนที่คุณรัก การฉีดวัคซีนเพื่อป้องกันความเสี่ยงการเกิดโรคนี้จึงเป็นสิ่งสำคัญที่เราทุกคนไม่ควรลืม และควรไปฉีดให้ครบเพื่อลดโอกาสเกิดโรคร้ายกับตนเอง

เชื้อไวรัส HPV คืออะไร?

เชื้อไวรัสเอชพีวี (Human Papilloma Virus: HPV) หรือที่มีอีกชื่อเรียกว่า “ไวรัสหูด” คือ เชื้อไวรัสที่เป็นตัวการก่อโรคบริเวณอวัยวะเพศ อวัยวะสืบพันธุ์ และทวารหนัก สามารถแพร่กระจายได้ผ่านการสัมผัสโดยตรงหรือการมีเพศสัมพันธ์เป็นหลัก

เชื้อไวรัส HPV มีมากกว่า 200 สายพันธุ์ โดยสามารถแบ่งประเภทของสายพันธุ์ได้ 2 กลุ่ม ดังนี้

1. สายพันธุ์กลุ่มที่ความเสี่ยงเกิดโรคต่ำ แต่ก็สามารถก่อให้เกิดบางโรคได้ เช่น โรคหูดหงอนไก่ ตัวอย่างสายพันธุ์ในกลุ่มนี้จะได้แก่ กลุ่มสายพันธุ์ 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54
2. สายพันธุ์กลุ่มที่ความเสี่ยงเกิดโรคสูง โดยมีความรุนแรงในการเข้าไปเปลี่ยนเซลล์ที่ระบบสืบพันธุ์จนเกิดโรคมะเร็งได้หลายชนิด เช่น โรคมะเร็งปากมดลูก โรคมะเร็งช่องคลอด ตัวอย่างสายพันธุ์ในกลุ่มจะได้แก่ กลุ่มสายพันธุ์ 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45

เชื้อไวรัส HPV ไม่ได้แพร่กระจายในกลุ่มผู้หญิงเพียงอย่างเดียว แต่สามารถต่อต่อกันผ่านการมีเพศสัมพันธ์ไปสู่เพศชายได้ด้วย และสามารถทำให้เกิดโรคมะเร็งในเพศชายได้ เช่น โรคมะเร็งองคชาต โรคมะเร็งช่องปากและลำคอ โรคมะเร็งทวารหนัก

วัคซีนมะเร็งปากมดลูกคืออะไร?

วัคซีนมะเร็งปากมดลูก หรือวัคซีน HPV คือ วัคซีนสำหรับฉีดเพื่อป้องกันโอกาสติดเชื้อไวรัส HPV ผ่านการเข้าไปสร้างภูมิคุ้มกันเพื่อต่อต้านเชื้อไวรัสตัวนี้ในร่างกาย

วัคซีนมะเร็งปากมดลูกมีกี่ชนิด?

วัคซีนมะเร็งปากมดลูกสามารจำแนกชนิดได้ 3 รูปแบบ ได้แก่

• วัคซีนชนิดป้องกันได้ 2 สายพันธุ์ มีชื่อเรียกว่า “วัคซีน Cervarix” ได้แก่ สายพันธุ์ที่ 16 และ 18
• วัคซีนชนิดป้องกันได้ 4 สายพันธุ์ มีชื่อเรียกว่า “วัคซีน Gardasil” ได้แก่ สายพันธุ์ที่ 16, 18, 6 และ 11
• วัคซีนชนิดป้องกันได้ 9 สายพันธุ์ มีชื่อเรียกว่า “วัคซีน Human Papillomavirus 9-valent Vaccine” ได้แก่ 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58

ข้อเสียและความเสี่ยงของวัคซีนมะเร็งปากมดลูก

วัคซีนมะเร็งปากมดลูกเป็นวัคซีนที่ช่วยป้องกันโอกาสเกิดโรคมะเร็งหลายชนิดได้ และสามารถลดโอกาสเกิดโรคต่างๆ ได้ในระยะยาว อย่างไรก็ตาม วัคซีนชนิดนี้ก็ยังมีข้อเสียที่ควรรู้ไว้ เพื่อจะได้ดูแลตนเองได้อย่างเหมาะสม

• วัคซีนจะออกฤทธิ์ได้ดีที่สุดในผู้ที่ไม่เคยมีเพศสัมพันธ์มาก่อน ส่วนผู้ที่เคยมีเพศสัมพันธ์มาแล้วและมาฉีดวัคซีนในภายหลังก็จะได้รับภูมิกระตุ้นสำหรับป้องกันโรคเช่นเดียวกัน แต่มักมีระดับที่น้อยกว่า
• วัคซีนป้องกันโอกาสเกิดโรคได้ 90% เท่านั้น คุณยังต้องใช้ถุงยางอนามัยในการมีเพศสัมพันธ์ทุกครั้ง ไม่เปลี่ยนคู่นอนบ่อย หรืองดพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อยู่
• ต้องมาฉีดหลายครั้ง โดยต้องฉีดให้ครบ 3 เข็มในผู้ที่มีอายุ 15 ปีขึ้นไป จึงจะได้รับภูมิคุ้มกันอย่างเต็มที่

วัคซีนมะเร็งปากมดลูกเหมาะกับใคร?

วัคซีนมะเร็งปากมดลูกเป็นวัคซีนที่จำเป็นต่อประชาชนทุกคนและทุกเพศอย่างไม่มีข้อยกเว้น โดยมีจำนวนเข็มและความถี่ในการฉีดดังต่อไปนี้

• เด็กผู้หญิงและเด็กผู้ชายทุกคนที่อายุ 9-15 ปี ให้ฉีดเพียง 2 เข็มก็พอ โดยห่างกันเข็มละ 6-12 เดือน
• ผู้ที่อายุมากกว่า 15 ปี ให้ฉีดทั้งหมด 3 เข็มได้เลย โดยระยะห่างเข็มที่หนึ่งไปเข็มที่สองจะอยู่ที่ 1-2 เดือน และเข็มที่สองไปเข็มที่สามจะอยู่ที่ 6 เดือน

ใครไม่ควรฉีดวัคซีนมะเร็งปากมดลูก?

ผู้ที่มีเงื่อนไขตรงกับข้อดังต่อไปนี้ ควรปรึกษาแพทย์ถึงช่วงเวลาที่เหมาะสมในการรับวัคซีนอย่างละเอียดเสียก่อน

• หญิงตั้งครรภ์
• ผู้ที่มีประวัติแพ้วัคซีน
• ผู้ที่ภาวะเกี่ยวกับภูมิคุ้มกันที่ไวต่อสารประกอบในวัคซีน

การเตรียมตัวก่อนฉีดวัคซีนมะเร็งปากมดลูก

ก่อนฉีดวัคซีนมะเร็งปากมดลูก คุณไม่จำเป็นต้องเตรียมตัวเป็นพิเศษ เพียงพักผ่อนให้พอ และแจ้งโรคประจำตัวที่มีกับแพทย์ก่อนรับบริการเท่านั้น นอกจากนี้หากคุณกังวลเกี่ยวกับอาการข้างเคียงหลังฉีดวัคซีน ก็อาจลางานหรือเตรียมเวลาพักผ่อนหลังฉีดไว้ประมาณ 1-2 วัน แต่โดยทั่วไปอาการที่เกิดขึ้นจะไม่รุนแรงจนส่งผลต่อชีวิตประจำวัน

การปฏิบัติตัวหลังฉีดวัคซีนมะเร็งปากมดลูก

อย่างที่กล่าวไปในข้างต้นว่า วัคซีนมะเร็งปากมดลูกช่วยป้องกันโอกาสเกิดโรคมะเร็งได้ 70% เท่านั้น คุณยังจำเป็นต้องดูแลตนเองอย่างระมัดระวังภายหลังจากรับวัคซีนครบแล้วด้วย เพราะความเสี่ยงในการเกิดโรคต่างๆ ก็ยังมีอยู่ เช่น

• คุณหรือคู่นอนต้องสวมถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์
• งดการใช้สิ่งของร่วมกัน เช่น กางเกงชั้นใน
• ทำความสะอาดอวัยวะเพศให้สะอาดอยู่เสมอ
• หลีกเลี่ยงการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และสูบบุหรี่ เพราะจะทำให้ภูมิคุ้มกันลดต่ำลง
• ไม่เปลี่ยนคู่นอนบ่อย

ผลข้างเคียงและอาการแพ้วัคซีนมะเร็งปากมดลูก

หลังจากฉีดวัคซีน คุณอาจเผชิญอาการข้างเคียงบางอย่างได้ ซึ่งโดยปกติจะอยู่ในระดับที่ไม่รุนแรง เช่น

• ผิวบวมบริเวณที่ฉีดยา
• ปวดศีรษะ
• เป็นไข้
• ปวดเมื่อยตามตัว
• อ่อนเพลีย
• คลื่นไส้อาเจียน

อย่างไรก็ตาม ในกลุ่มผู้ที่รับวัคซีนบางคนก็มีโอกาสเกิดผลข้างเคียงเหล่านี้อย่างรุนแรงขึ้นได้ หากคุณรู้สึกรับมือกับอาการข้างเคียงเหล่านี้ไม่ไหว หรืออาการรุนแรงจนกระทบชีวิตประจำวัน ให้กลับมาปรึกษาแพทย์โดยทันที

นอกจากอาการข้างเคียงที่พบได้ทั่วไป ผู้เข้ารับบริการบางท่านอาจเผชิญอาการแพ้วัคซีนซึ่งจะต้องรีบกลับไปพบแพทย์โดยด่วน มิฉะนั้นอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ โดยอาการหลักๆ ที่สังเกตเห็นได้ เช่น หายใจลำบากหรือหายใจไม่ออก ผิวหน้าและลำคอบวมขึ้น มีผื่นลมพิษขึ้นตามตัว

ควรมาฉีดวัคซีนมะเร็งปากมดลูกอีกไหม?

ควรมาฉีด เพราะวัคซีนจะช่วยป้องโอกาสติดเชื้อไวรัส HPV สายพันธุ์อื่นๆ ได้อีก รวมถึงป้องกันเชื้อไวรัสสายพันธุ์เดิมที่คุณเคยติดเชื้อด้วย

วัคซีนมะเร็งปากมดลูก ป้องกันโรคได้นานไหม?

จากผลวิจัยขององค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า วัคซีนมะเร็งปากมดลูกสามารถป้องกันโอกาสติดเชื้อ HPV ได้ยาวนานอย่างน้อย 6-11 ปีขึ้นไป

เคยฉีดวัคซีนแบบ 2 หรือ 4 สายพันธุ์แล้ว ฉีด 9 สายพันธุ์ได้ไหม?

คุณยังสามารถฉีดวัคซีนแบบ 9 สายพันธุ์ได้อีก แม้จะเคยฉีดวัคซีนแบบ 2 หรือ 4 สายพันธุ์มาแล้ว แต่จำเป็นต้องเว้ยระยะห่างในการรับวัคซีนประมาณ 1 ปีจึงจะสามารถฉีดแบบ 9 สายพันธุ์ได้ หรือแพทย์อาจเป็นผู้กำหนดระยะห่างในการรับวัคซีนให้ครบทั้ง 3 รูปแบบเอง

ฉีดวัคซีนมะเร็งปากมดลูกแล้วต้องตรวจมะเร็งปากมดลูกไหม?

คุณยังต้องมีการตรวจสุขภาพ รวมถึงตรวจความเสี่ยงมะเร็งปากมดลูกอยู่เสมอภายหลังจากรับวัคซีนไปแล้ว โดยอาจตรวจทุกๆ 1-3 ปี ขึ้นอยู่กับระดับภูมิคุ้มกันหรือตามคำแนะนำของแพทย์

---

แพ็กเกจฉีดวัคซีนมะเร็งปากมดลูก